Bức tranh “Bữa tiệc cuối cùng” (Tiếng Ý: Il Cenacolo hay L’Ultima Cena, Tiếng Anh: The Last Supper) của danh họa vĩ đại Leonardo da Vinci từ lâu đã mê hoặc nhân loại bởi vẻ đẹp nghệ thuật và những tầng lớp ý nghĩa sâu sắc. Không chỉ là một minh chứng cho tài năng thiên bẩm của bậc thầy thời Phục hưng, tác phẩm còn chứa đựng nhiều bí ẩn, khơi gợi sự tò mò và tranh luận không ngừng về con người, tâm trạng và những sự kiện lịch sử được khắc họa. Hãy cùng đi sâu khám phá những khía cạnh đáng kinh ngạc của kiệt tác bất hủ này.
Tổng quan về kiệt tác “Bữa tiệc cuối cùng”
Tác giả: Danh họa Leonardo da Vinci
“Bữa tiệc cuối cùng” là một trong những sáng tạo đỉnh cao của Leonardo da Vinci (1452-1519), một biểu tượng của thời kỳ Phục hưng Ý. Ông không chỉ nổi tiếng là một họa sĩ tài ba mà còn là một nhà điêu khắc, kiến trúc sư, nhạc sĩ, bác sĩ, kỹ sư, nhà giải phẫu, nhà sáng tạo và triết học gia. Những tác phẩm của ông như “Nàng Mona Lisa” và “Bữa tiệc cuối cùng” đã định hình nền nghệ thuật thế giới và vẫn còn sức ảnh hưởng mạnh mẽ cho đến ngày nay.
Chân dung danh họa Leonardo da Vinci, tác giả kiệt tác Bữa tiệc cuối cùng
Hoàn cảnh ra đời và câu chuyện ẩn sau bức tranh
Kiệt tác “Bữa tiệc cuối cùng” được Leonardo da Vinci thực hiện theo đơn đặt hàng của Công tước Ludovico Sforza và được sáng tác trong khoảng thời gian từ năm 1495 đến 1498. Tác phẩm được vẽ trực tiếp lên bức tường cuối của phòng ăn (refectory) tại Tu viện Santa Maria delle Grazie ở Milan, Ý.
Quá trình sáng tạo tác phẩm này kéo dài khoảng ba năm, khác với phương pháp fresco truyền thống đòi hỏi phải vẽ nhanh trên thạch cao ướt. Leonardo da Vinci đã thử nghiệm một kỹ thuật mới bằng cách sử dụng tempera và dầu trên nền thạch cao khô đã được xử lý. Mặc dù kỹ thuật này cho phép ông làm việc chậm rãi hơn, tạo ra các chi tiết tinh xảo và hiệu ứng màu sắc phong phú, nhưng đáng tiếc là nó cũng khiến bức tranh bắt đầu xuống cấp và bong tróc chỉ trong vài thập kỷ.
Xem Thêm Bài Viết:- Giải mã kiến trúc cảnh quan là gì và vai trò thiết yếu
- Cách Vẽ Bảo Vệ Môi Trường: Thông Điệp Xanh Qua Nét Cọ
- Mệnh Hỏa hợp xe máy màu gì để tăng may mắn?
- Bí quyết cách vẽ cô giáo ngày 20 tháng 11 thật ý nghĩa
- Nét Vẽ Cảm Xúc Trong Tranh Vẽ Cô Bé Bán Diêm
Kiệt tác Bữa tiệc cuối cùng được vẽ trực tiếp lên tường phòng ăn tại Tu viện Santa Maria delle Grazie, Milan
Có một câu chuyện đầy kịch tính kể về quá trình Leonardo da Vinci tìm kiếm hình mẫu cho nhân vật trong tranh. Ông được cho là đã hoàn thành hình tượng Chúa Jesus với vẻ đẹp thánh thiện và sự điềm tĩnh. Tuy nhiên, việc tìm kiếm hình mẫu cho Judas Iscariot, kẻ phản bội, lại khiến ông trăn trở. Ông muốn tìm một người có vẻ ngoài đê tiện, khắc họa rõ nét sự gian ác và hèn hạ.
Sau nhiều năm tìm kiếm, Da Vinci cuối cùng đã tìm thấy một người đàn ông trong nhà ngục Roma, một tử tù bị kết án, có vẻ ngoài phù hợp với hình dung của ông về Judas. Với sự cho phép của nhà vua, người này đã được đưa đến làm mẫu vẽ. Sau sáu tháng miệt mài, hình ảnh Judas đã được hoàn thiện trên bức tường.
Khi công việc hoàn tất, người tử tù bỗng nhiên bật khóc và hỏi Da Vinci rằng liệu ông có còn nhớ hắn không. Lúc này, sự thật phũ phàng được hé lộ: người đàn ông làm mẫu cho hình tượng Judas lại chính là thanh niên thánh thiện mà bảy năm trước Da Vinci đã chọn làm hình mẫu để vẽ Chúa Jesus. Câu chuyện này, dù có thể là giai thoại, nhưng lại khắc họa mạnh mẽ thông điệp về sự biến đổi khôn lường trong bản chất con người và sự đối lập giữa thiện và ác.
Chân dung Judas Iscariot trong Bữa tiệc cuối cùng, biểu lộ sự sợ hãi và tội lỗi
Hiện nay, bức tranh gốc đã trải qua nhiều lần phục chế phức tạp do tình trạng hư hại nghiêm trọng. Các bản sao và dị bản khác dựa trên những ghi chép, hình ảnh được lưu giữ và trí nhớ của những người đương thời cũng tồn tại, giúp chúng ta hình dung về diện mạo ban đầu của kiệt tác.
Đặc điểm nghệ thuật và kỹ thuật độc đáo
Bức tranh “Bữa tiệc cuối cùng” có kích thước ấn tượng: 460 cm chiều cao và 880 cm chiều rộng (khoảng 15 ft x 29 ft), chiếm trọn một bức tường lớn trong phòng ăn của tu viện. Kích thước này góp phần tạo cảm giác chân thực, như thể bữa tiệc đang diễn ra ngay trước mắt người xem.
Như đã đề cập, Da Vinci đã sử dụng hỗn hợp tempera và dầu trên nền thạch cao khô thay vì kỹ thuật fresco truyền thống trên thạch cao ướt. Lựa chọn này cho phép ông làm việc tỉ mỉ, chi tiết hơn, tạo ra độ sâu và sự chuyển màu mượt mà mà fresco khó đạt được. Ông có thể chỉnh sửa và thêm lớp màu từ từ, điều không thể làm được với fresco ướt nhanh khô. Tuy nhiên, nhược điểm lớn nhất là chất liệu này kém bền vững, dễ bị ảnh hưởng bởi độ ẩm và thời gian, dẫn đến tình trạng hư hỏng nặng nề của tác phẩm gốc.
Ý nghĩa và thông điệp sâu sắc của tác phẩm
“Bữa tiệc cuối cùng” miêu tả khoảnh khắc đầy kịch tính khi Chúa Jesus và mười hai tông đồ đang dùng bữa tối trước khi Người bị bắt và chịu đóng đinh. Không giống như nhiều họa sĩ khác chỉ đơn thuần khắc họa cảnh ăn tối, Leonardo da Vinci đã chọn miêu tả thời khắc chính xác khi Chúa Jesus thốt lên câu nói làm rúng động lòng người: “Quả thật, tôi nói cho các ông biết: có một người trong các ông sẽ nộp tôi.”
Phản ứng của các tông đồ trước lời tuyên bố đột ngột này là tâm điểm của bức tranh. Da Vinci đã thể hiện tài năng bậc thầy trong việc nắm bắt và truyền tải những cảm xúc đa dạng, mạnh mẽ: sự ngạc nhiên tột độ, phẫn nộ, hoang mang, sợ hãi, và thậm chí là chối bỏ. Mười hai tông đồ được chia thành bốn nhóm nhỏ, mỗi nhóm thể hiện một cung bậc cảm xúc khác nhau, tạo nên một làn sóng phản ứng lan tỏa từ trung tâm bức tranh.
Trong số các tông đồ, Judas Iscariot, kẻ phản bội, được thể hiện khác biệt. Ông ngồi lẫn trong một nhóm các môn đồ khác nhưng có vẻ ngoài tái nhợt, lưng hơi ngả về sau và tay nắm chặt một túi tiền (được cho là 30 đồng bạc công bán Chúa). Vị trí và cử chỉ của Judas tạo nên sự đối lập rõ rệt với sự náo động và cảm xúc mạnh mẽ của những người xung quanh.
Một chi tiết quan trọng và thường được phân tích là cử chỉ của Chúa Jesus và Judas. Tay phải của Chúa Jesus đang vươn tới một chiếc bánh mì, trong khi tay trái cũng hướng về một chiếc bánh mì khác. Cùng lúc đó, Judas cũng đưa tay ra để lấy bánh mì. Theo lời tiên tri trong Kinh Thánh, kẻ phản bội sẽ là người cùng lấy bánh mì với Ngài. Chi tiết này không chỉ củng cố danh tính của Judas mà còn tăng thêm chiều sâu và sự kịch tính cho khoảnh khắc được khắc họa.
Chi tiết bàn tay Chúa Jesus và Judas cùng vươn tới miếng bánh, khắc họa lời tiên tri trong Bữa tiệc cuối cùng
Tác phẩm là một nghiên cứu sâu sắc về tâm lý con người và phản ứng trước một lời tuyên bố gây sốc. Nó không chỉ là một câu chuyện tôn giáo mà còn là một ẩn dụ về sự phản bội, lòng trung thành, niềm tin và sự nghi ngờ trong các mối quan hệ xã hội.
Nơi “Bữa tiệc cuối cùng” ngự trị và giá trị vô giá
Khác với hầu hết các kiệt tác hội họa nổi tiếng thường được trưng bày trong viện bảo tàng hoặc thuộc sở hữu cá nhân, “Bữa tiệc cuối cùng” vẫn “ở nhà” tại nơi nó được sinh ra: bức tường cuối phòng ăn của Tu viện Santa Maria delle Grazie ở Milan, Ý. Điều này là do nó được vẽ trực tiếp lên tường, không thể di chuyển hay trưng bày như một bức tranh thông thường.
Về giá trị, việc định giá một tác phẩm như “Bữa tiệc cuối cùng” là điều gần như không thể. Mặc dù có những nghiên cứu ước tính giá trị tài chính của nó lên tới 450 triệu USD (khoảng 11,3 nghìn tỷ đồng), con số này chỉ mang tính tham khảo. Giá trị thực sự của kiệt tác này nằm ở ý nghĩa lịch sử, văn hóa, tôn giáo và tầm ảnh hưởng sâu rộng của nó đối với nghệ thuật và tư duy nhân loại. Cùng với các tác phẩm vĩ đại khác được vẽ trực tiếp lên tường như “Chúa tạo ra Adam” trên trần Nhà nguyện Sistine của Michelangelo, “Bữa tiệc cuối cùng” chưa bao giờ được đưa ra thị trường đấu giá, do đó không có tiêu chuẩn định giá thông thường nào có thể áp dụng.
Toàn cảnh bức tranh Bữa tiệc cuối cùng của Leonardo da Vinci sau nhiều lần phục chế
Giải mã những bí ẩn và diễn giải nhân văn
“Bữa tiệc cuối cùng” không chỉ đơn thuần là bức tranh minh họa một sự kiện Kinh Thánh; nó còn là một công trình nghệ thuật chứa đựng nhiều lớp nghĩa và những chi tiết được cho là ẩn chứa bí mật. Leonardo da Vinci đã dành nhiều thời gian không chỉ để vẽ mà còn để nghiên cứu tâm lý và cử chỉ của con người, điều này được thể hiện rõ nét qua cách ông khắc họa từng nhân vật.
Bàn ăn trong bức tranh là một sân khấu kịch tính, nơi những cảm xúc và bản chất con người được phơi bày. Nó được xem như một mô hình thu nhỏ của xã hội, với đủ loại người: kẻ phản bội ẩn mình giữa những người trung thành, sự sợ hãi đan xen với sự phẫn nộ, sự ngờ vực đi cùng với lòng tận hiến. Da Vinci đã khéo léo sử dụng ngôn ngữ cơ thể và biểu cảm khuôn mặt để thể hiện những phẩm chất nội tâm này.
Hình ảnh tổng thể Bữa tiệc cuối cùng trên tường tu viện, cho thấy bối cảnh không gian
Trong trung tâm của sự hỗn loạn cảm xúc đó, Chúa Jesus vẫn giữ một vẻ mặt điềm tĩnh đáng kinh ngạc. Sự bình lặng này giữa cơn bão tố cảm xúc của các môn đồ không chỉ thể hiện sự siêu việt của Người mà còn mang một thông điệp nhân văn sâu sắc: Thái độ và sự đối diện với khó khăn là yếu tố quyết định vị thế của mỗi người. Giống như cách Judas, kẻ phản bội, vẫn ngồi cùng bàn với Chúa Jesus, cuộc sống đòi hỏi sự dũng cảm để đối mặt với những điều không mong muốn, thay vì tìm cách né tránh hay loại bỏ hoàn toàn.
Bức tranh cũng gợi mở về bản chất không ngừng biến đổi của con người. Câu chuyện về hình mẫu của Chúa Jesus và Judas là minh chứng cho thấy một người có thể thay đổi từ thánh thiện sang tội lỗi (hoặc ngược lại). Tương lai không phải là định mệnh được sắp đặt, mà là kết quả của những lựa chọn và nỗ lực không ngừng của chính chúng ta để trở thành phiên bản tốt hơn của bản thân.
Danh tính và cảm xúc của 12 tông đồ
Thông qua các tài liệu nghiên cứu, đặc biệt là những ghi chép từ thế kỷ 19 dựa trên các nguồn gần gũi với thời đại của Da Vinci, danh tính của mười hai tông đồ trong bức tranh đã được xác định. Họ ngồi xung quanh Chúa Jesus và được chia thành bốn nhóm, mỗi nhóm gồm ba người, thể hiện những cung bậc cảm xúc khác nhau sau khi nghe lời tiên tri về sự phản bội.
Chúa Jesus ngồi giữa, vây quanh là 12 tông đồ trong khoảnh khắc kịch tính của Bữa tiệc cuối cùng
Từ trái sang phải (nhìn từ phía người xem), các tông đồ được xác định là:
- Bartholomew: Ngồi ở cuối bàn bên trái, dường như đang đứng dậy, thể hiện sự ngạc nhiên tột độ.
- James the Less (Giacôbê Nhỏ): Bên cạnh Bartholomew, trông có vẻ bối rối và bàng hoàng.
- Andrew: Ngồi kế James the Less, giơ hai tay lên như muốn xua tan sự ngờ vực hoặc thể hiện sự sốc. Đây là nhóm thể hiện sự sợ hãi và kinh ngạc.
- Judas Iscariot: Kế bên Andrew, lưng hơi ngả về sau, khuôn mặt tối sầm và đang nắm chặt túi tiền.
- Peter (Phêrô): Nổi bật với vẻ mặt tức giận, đang nghiêng người về phía John và có vẻ như đang cầm một con dao.
- John (Gioan): Trông rất trẻ, ngồi bên cạnh Chúa Jesus, có vẻ như đang ngất xỉu hoặc suy sụp. Đây là nhóm gây nhiều tranh cãi về biểu cảm và mối quan hệ.
- Jesus: Trung tâm của bức tranh, với vẻ mặt bình tĩnh và hai tay mở ra.
- Thomas (Tôma): Ngồi bên phải Chúa Jesus, ngón tay trỏ hướng lên trên, thể hiện sự ngờ vực và hỏi han.
- James the Greater (Giacôbê Lớn): Bên cạnh Thomas, giang rộng hai tay, biểu lộ sự sốc và không thể tin được.
- Philip (Philípphê): Kế James the Greater, tay đặt lên ngực, như muốn khẳng định lòng trung thành của mình. Đây là nhóm thể hiện sự nghi ngờ và muốn chứng tỏ lòng tin.
- Matthew (Mátthêu): Ngồi ở cuối bàn bên phải, quay về phía Simon và Thaddeus, dường như đang tranh luận hoặc đặt câu hỏi.
- Thaddeus (Tađêô): Kế Matthew, quay mặt về phía Matthew và Simon, thể hiện sự bối rối hoặc thảo luận.
- Simon (Si-môn Nhiệt Thành): Ngồi cuối bàn bên phải, trông có vẻ trầm ngâm và đang tham gia vào cuộc trò chuyện. Đây là nhóm đang tranh luận và tìm hiểu xem ai là kẻ phản bội.
Cách bố trí các tông đồ thành từng nhóm và khắc họa rõ nét phản ứng tâm lý của từng người đã tạo nên sự sống động và chiều sâu kịch tính cho kiệt tác “Bữa tiệc cuối cùng”, biến nó không chỉ là một bức tranh tôn giáo mà còn là một nghiên cứu xuất sắc về bản chất con người.
