Họa sĩ Nam Sơn, tên thật Nguyễn Vạn Thọ (1890-1973), là một trong những người đặt nền móng vững chắc cho nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của ông gắn liền với sự hình thành và phát triển của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, nơi đào tạo nên nhiều thế hệ tài năng cho đất nước.
Cuộc Đời và Sự Nghiệp Sớm của Họa sĩ Nam Sơn
Họa sĩ Nam Sơn sinh ra và lớn lên tại Hà Nội, trong một gia đình có nề nếp và gia phong. Cha ông là nhà Nho Nguyễn Văn Khang, giữ chức Bí thư Phủ Thống sứ Bắc Kỳ, nhưng không may qua đời khi Nam Sơn mới chỉ bốn tuổi. Mẹ ông, một người phụ nữ tảo tần, đã một mình nuôi dạy con khôn lớn. Sau này, bà được Vua Bảo Đại ban tặng tước hiệu Tiết chế khanh, thể hiện sự kính trọng của triều đình đối với bà. Tên khai sinh của ông là Nguyễn Vạn Thọ, mang theo kỳ vọng về một cuộc sống bình an, tốt đẹp.
Những năm tháng theo học tại trường Bưởi, Nguyễn Vạn Thọ sớm bộc lộ niềm yêu thích và tài năng đặc biệt với hội họa. Vào thời điểm đó, nền giáo dục mỹ thuật ở Việt Nam chưa phát triển, không có các trường lớp hay giáo viên chuyên nghiệp. Ông đã phải tự mày mò học hỏi qua việc nghiên cứu các dòng tranh dân gian truyền thống của Việt Nam, cùng với ảnh hưởng từ tranh Trung Quốc và Nhật Bản. Quá trình tự học này đã định hình nên một phong cách độc đáo cho người nghệ sĩ trẻ.
Năm 18 tuổi, dù đang công tác trong lĩnh vực hành chính tại Sở Tài chính Đông Dương, niềm đam mê dành cho hội họa trong ông vẫn luôn cháy bỏng. Ông dành thời gian ngoài giờ làm để vẽ và dần trở nên nổi tiếng trong giới văn nghệ sĩ ở Hà Nội. Nhiều học giả uy tín lúc bấy giờ như Trần Trọng Kim và Đỗ Thận đã mời ông minh họa và vẽ bìa cho các tác phẩm của họ. Chính từ đây, cái tên Nam Sơn (bút hiệu của ông) bắt đầu được công chúng biết đến rộng rãi. Tài năng của ông còn được khẳng định khi các tạp chí lớn và có ảnh hưởng như Nam Phong và Đông Dương cũng ngỏ lời mời ông cộng tác vẽ tranh minh họa.
Dấu Ấn Lịch Sử: Đồng Sáng Lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương
Một trong những cột mốc quan trọng trong sự nghiệp của Họa sĩ Nam Sơn là sự tham gia của ông vào hoạt động trang trí cho Hội quán Sinh viên An Nam (Foyer des Étudiants annamites) vào những năm 1920-1921, một tổ chức do Paul Monet sáng lập. Đến năm 1923, tên tuổi của ông càng được khẳng định vững chắc hơn khi ông tham gia Đấu xảo Hà Nội và trưng bày bốn tác phẩm gồm: “Nhà nho xứ Bắc”, “Ông già Kim Liên”, “Cô gái Bắc kỳ” và “Tĩnh vật”. Những bức tranh này được giới chuyên môn và dư luận đánh giá cao, là những ví dụ điển hình về tranh sơn dầu đầu tiên được vẽ bởi một nghệ sĩ Việt Nam tài năng. Cũng trong năm này, nhờ danh tiếng trong lĩnh vực hội họa, ông được mời chịu trách nhiệm vẽ minh họa cho sách giáo khoa, một công việc đòi hỏi sự tỉ mỉ và am hiểu sâu sắc.
Xem Thêm Bài Viết:- QS là gì? Vai trò, Công việc và Tiềm năng của Kỹ sư Dự toán trong Xây dựng
- Khơi Nguồn Sáng Tạo Với Vẽ Tranh Đề Tài Bảo Vệ Tổ Quốc
- Thẻ Đen ACB Là Gì? Khám Phá Đặc Quyền, Điều Kiện Và Cách Sở Hữu
- Khơi Nguồn Cảm Hứng Vẽ Tranh Trồng Cây Bảo Vệ Môi Trường
- Khám Phá **Viện Bảo Tàng Mỹ Thuật Metropolitan** Trứ Danh
Cuộc gặp gỡ định mệnh giữa Họa sĩ Nam Sơn và danh họa người Pháp Victor Tardieu vào năm 1923 là điểm khởi đầu cho một sự hợp tác mang tính lịch sử. Victor Tardieu, một họa sĩ nổi tiếng ở Pháp, người từng giành nhiều giải thưởng về mỹ thuật, sang Việt Nam với mục đích nghiên cứu mỹ thuật phương Đông và tìm kiếm nguồn cảm hứng mới. Khi đến thăm Câu lạc bộ sinh viên Việt Nam tại số 9 Vọng Đức, ông đã chứng kiến và bị thu hút bởi tài năng của Nam Sơn khi đó đang miệt mài trang trí cho câu lạc bộ. Sự đồng điệu trong tâm hồn nghệ sĩ đã nhanh chóng kết nối hai con người tài năng này, hình thành nên một tình bạn và sự hợp tác bền chặt.
Xuất phát từ mong muốn xây dựng một cơ sở đào tạo mỹ thuật chính quy tại Đông Dương, Họa sĩ Nam Sơn và Victor Tardieu đã cùng nhau nỗ lực để trình bản đề án thành lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Để chuẩn bị tốt nhất cho việc giảng dạy, hai ông đã có chuyến đi sang Pháp vào năm 1924, tham quan nhiều trường nghệ thuật danh tiếng như École des Beaux-Arts de Paris (Trường Mỹ thuật Paris) và học hỏi các phương pháp giảng dạy tiên tiến. Tháng 9 năm 1925, Nam Sơn cùng với Joseph Inguimberty trở về Việt Nam để kịp thời chuẩn bị cho kỳ khai giảng đầu tiên của trường. Họ đã cùng nhau tổ chức buổi tuyển sinh đồng loạt tại nhiều thành phố lớn như Hà Nội, Huế, Sài Gòn, Phnom Pênh và Vientiane, thu hút sự tham gia của 270 thí sinh, cho thấy sự quan tâm lớn của xã hội đối với lĩnh vực nghệ thuật.
Vai Trò Giáo Dục và Ảnh Hưởng Sâu Rộng
Tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, Họa sĩ Nam Sơn đảm nhiệm vai trò Giáo sư chuyên ngành bậc 2, trực tiếp giảng dạy bộ môn Đồ họa và Trang trí. Ông đã gắn bó với sự nghiệp giáo dục trong suốt hai mươi năm (từ 1925 đến 1945), tham gia giảng dạy tất cả 18 khóa học kể từ khóa đầu tiên cho đến khóa cuối cùng. Với kiến thức chuyên môn sâu rộng và lòng tận tâm với nghề, ông đã góp phần đào tạo nên một thế hệ họa sĩ, nhà điêu khắc tài năng cho đất nước, với tổng số học trò lên tới hơn 150 người.
Dưới sự dìu dắt của Họa sĩ Nam Sơn và các thầy cô khác tại trường, rất nhiều học trò của ông đã gặt hái được thành công rực rỡ và trở thành những tên tuổi lớn trong nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại. Có thể kể đến những danh họa như Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Công Văn Trung, Nguyễn Phan Chánh, Tô Ngọc Vân, Nguyễn Cao Luyện, Nguyễn Đỗ Cung, Trần Văn Cẩn, Lương Xuân Nhị, Hoàng Lập Ngôn, Sĩ Ngọc, Trần Đình Thọ, Diệp Minh Châu, Nguyễn Sáng, Bùi Xuân Phái, Nguyễn Tư Nghiêm, Dương Bích Liên, Tạ Thúc Bình, Phan Kế An… Nhiều người trong số họ, ngay sau khi tốt nghiệp, đã tạo ra những tác phẩm xuất sắc, được giới nghệ thuật phương Tây công nhận và ngưỡng mộ.
Sự kết hợp giữa tầm nhìn và tài năng của Họa sĩ Nam Sơn cùng Victor Tardieu đã tạo nên một môi trường học tập độc đáo tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ngôi trường này không chỉ đơn thuần là nơi truyền thụ kỹ thuật vẽ phương Tây, mà còn chú trọng việc bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, tạo ra sự tiếp biến hài hòa giữa nghệ thuật Đông và Tây. Nhờ vậy, Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương đã thực sự trở thành cái nôi nuôi dưỡng và phát triển nền nghệ thuật hiện đại Việt Nam, với những tác phẩm của các thế hệ sinh viên luôn mang đậm nét đẹp độc đáo và giàu tính dân tộc.
Chân dung Họa sĩ Nam Sơn thời trẻ, giai đoạn bắt đầu sự nghiệp
Phong Cách Nghệ Thuật và Các Tác Phẩm Tiêu Biểu
Là người đặt nền móng vững chắc cho mỹ thuật đương đại Việt Nam, phong cách nghệ thuật của Họa sĩ Nam Sơn là sự pha trộn tinh tế giữa ảnh hưởng cổ điển châu Âu và những nét đặc trưng của hội họa phương Đông, đặc biệt là Trung Quốc và Nhật Bản. Ông không chỉ giới hạn bản thân ở một vài chất liệu nhất định mà thử nghiệm và thành công trên nhiều loại chất liệu khác nhau như sơn dầu, lụa, thuốc nước, mực nho. Vào giai đoạn cuối đời, Nam Sơn đặc biệt ưa thích sử dụng chì son (sanguine) để thể hiện các ý tưởng nghệ thuật của mình.
Trong suốt cuộc đời hoạt động nghệ thuật miệt mài, Họa sĩ Nam Sơn đã sáng tác một khối lượng tác phẩm đồ sộ, ước tính lên đến hơn 400 bức tranh. Những tác phẩm của ông thường tập trung vào việc khắc họa đời sống, phong cảnh, con người Việt Nam với một góc nhìn đầy cảm xúc và kỹ thuật điêu luyện. Tranh của ông không chỉ có giá trị thẩm mỹ cao mà còn mang ý nghĩa lịch sử và văn hóa sâu sắc.
Đặc biệt, vào năm 2018, bức tranh lụa nổi tiếng “Thiếu nữ cầm quạt” của ông đã gây tiếng vang lớn khi được bán đấu giá thành công tại Pháp với mức giá kỷ lục là 440.000 euro. Thành công này không chỉ khẳng định giá trị vượt thời gian của tác phẩm mà còn minh chứng cho tài năng xuất chúng của Họa sĩ Nam Sơn, được công nhận trên sàn đấu quốc tế. Ngoài “Thiếu nữ cầm quạt”, nhiều tác phẩm khác của ông cũng liên tục xuất hiện tại các buổi đấu giá quốc tế và đạt được giá trị cao, cho thấy sức hút và tầm ảnh hưởng của di sản nghệ thuật mà ông để lại.
Họa sĩ Nguyễn Nam Sơn chụp ảnh cùng học trò nổi tiếng tại nước ngoài
Sự Công Nhận và Giá Trị Di Sản của Họa sĩ Nam Sơn
Sau năm 1945, Họa sĩ Nam Sơn vẫn tiếp tục đóng góp vào sự phát triển của nền mỹ thuật Việt Nam. Năm 1946, ông được mời tham gia Hội đồng cố vấn của Học viện Đông phương bác cổ thuộc Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Đến năm 1957, khi Hội Mỹ thuật Việt Nam được thành lập, ông được bầu vào Ban Chấp hành và giữ chức vụ này liên tục trong 16 năm, cho đến khi ông qua đời vào ngày 26 tháng 1 năm 1973. Vai trò tích cực của ông trong các tổ chức nghệ thuật cho thấy sự cống hiến không ngừng nghỉ của ông cho sự nghiệp mỹ thuật nước nhà.
Dù trải qua một thời gian dài bị lãng quên, di sản của Họa sĩ Nam Sơn đã dần được phục hồi và công nhận xứng đáng. Năm 1998, 25 năm sau khi ông mất, ba tác phẩm tiêu biểu của ông đã được lựa chọn để trưng bày tại triển lãm “Mùa xuân Việt Nam” ở Paris, một sự kiện do Bộ Văn hóa – Thông tin Việt Nam và Tòa thị chính Paris phối hợp tổ chức nhằm giới thiệu mỹ thuật mới của Việt Nam. Cũng trong năm đó, cuốn tạp chí danh tiếng “Voyager Magazine” xuất bản tại Paris đã giới thiệu về triển lãm này và đặc biệt tuyển in bức “Chân dung người nông dân” (sáng tác năm 1940) của ông, kèm theo lời bình khẳng định: “Chỉ cho tới ngày nay, sau bao nhiêu năm bị lãng quên, các họa sĩ Việt Nam đã buộc người ta phải kính trọng”. Sự kiện này đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong việc tái khẳng định vị thế của Họa sĩ Nam Sơn trên bản đồ mỹ thuật quốc tế.
Cũng vào năm 1998, Hội Mỹ thuật Việt Nam đã truy tặng Họa sĩ Nam Sơn Huy chương “Vì sự nghiệp Mỹ thuật” để ghi nhận những đóng góp to lớn của ông cho sự phát triển của nền mỹ thuật nước nhà. Những giải thưởng, sự trưng bày quốc tế và giá trị đấu giá cao của các tác phẩm đã cho thấy tầm quan trọng và giá trị vượt thời gian của di sản mà Họa sĩ Nam Sơn để lại. Ông không chỉ là một nghệ sĩ tài năng mà còn là người thầy mẫu mực, người tiên phong, đặt nền móng vững chắc cho sự phát triển rực rỡ của mỹ thuật hiện đại Việt Nam.
Tác phẩm Thiếu nữ cầm quạt của Họa sĩ Nam Sơn, một kiệt tác tranh lụa
Họa sĩ Nam Sơn không chỉ là một nghệ sĩ tài ba với khối lượng tác phẩm đồ sộ, mà còn là người thầy, người đặt những viên gạch đầu tiên cho nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam. Qua vai trò đồng sáng lập và giảng dạy tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, ông đã định hình phong cách và truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ họa sĩ, góp phần tạo nên bản sắc độc đáo cho nền hội họa nước nhà. Di sản của ông, từ những bức tranh mang giá trị lịch sử đến tầm ảnh hưởng giáo dục, vẫn còn nguyên giá trị cho đến ngày nay, khẳng định vị thế tiên phong của Họa sĩ Nam Sơn trong lịch sử nghệ thuật Việt Nam.
Câu hỏi thường gặp về Họa sĩ Nam Sơn
Họa sĩ Nam Sơn là ai?
Họa sĩ Nam Sơn, tên thật Nguyễn Vạn Thọ (1890-1973), là một trong những họa sĩ tiên phong và là người đồng sáng lập Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, được coi là một trong những người đặt nền móng cho nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam.
Vai trò quan trọng nhất của Họa sĩ Nam Sơn trong lịch sử mỹ thuật Việt Nam là gì?
Vai trò quan trọng nhất của ông là cùng với Victor Tardieu thành lập và giảng dạy tại Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương. Ngôi trường này đã đào tạo nên nhiều thế hệ họa sĩ tài năng và định hình phong cách cho nền mỹ thuật Việt Nam hiện đại, kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật phương Tây và bản sắc văn hóa dân tộc.
Họa sĩ Nam Sơn sáng tác chủ yếu trên những chất liệu nào?
Ông sử dụng nhiều chất liệu khác nhau như sơn dầu, lụa, thuốc nước, mực nho. Giai đoạn cuối đời, ông thường sử dụng chì son (sanguine).
Tác phẩm nào của Họa sĩ Nam Sơn được biết đến rộng rãi trên thị trường nghệ thuật quốc tế?
Tác phẩm nổi bật nhất gần đây là bức tranh lụa “Thiếu nữ cầm quạt”, đã được bán với giá kỷ lục 440.000 euro tại Pháp vào năm 2018, khẳng định giá trị quốc tế của di sản ông để lại.
Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương có ý nghĩa như thế nào?
Đây là ngôi trường nghệ thuật chính quy đầu tiên tại Việt Nam, được thành lập bởi Họa sĩ Nam Sơn và Victor Tardieu. Trường đóng vai trò là cái nôi đào tạo nhiều danh họa nổi tiếng, là nơi giao thoa và phát triển phong cách nghệ thuật hiện đại mang đậm bản sắc Việt Nam.
