Đọc hiểu là một phần thi quan trọng, chiếm tỷ lệ điểm đáng kể trong đề thi môn Ngữ văn THPT. Đây là cơ hội để thí sinh thể hiện khả năng tiếp cận, phân tích và cảm thụ các dạng văn bản khác nhau. Nắm vững đọc hiểu không chỉ giúp bạn đạt điểm cao mà còn rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện và thẩm mỹ ngôn ngữ, nền tảng cho việc học tập sau này.
Cấu trúc đề thi đọc hiểu thường gặp
Phần đọc hiểu trong đề thi THPT thường được xây dựng với cấu trúc gồm các câu hỏi từ dễ đến khó, nhằm kiểm tra các mức độ tư duy khác nhau của thí sinh. Thông thường, đề thi sẽ có khoảng ba đến bốn câu hỏi chính, phân bổ theo các cấp độ nhận thức. Khoảng 70% số câu hỏi thường tập trung vào mức độ nhận biết và thông hiểu nội dung văn bản.
Các dạng câu hỏi nhận biết
Các câu hỏi ở mức độ nhận biết yêu cầu thí sinh xác định những thông tin có sẵn và hiển ngôn trong văn bản. Đây là những câu hỏi cơ bản nhằm kiểm tra khả năng đọc và nhận diện các yếu tố hình thức và nội dung trực tiếp của đoạn trích. Dạng câu hỏi này có thể yêu cầu xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng, phong cách ngôn ngữ của văn bản, tìm các từ ngữ, hình ảnh nổi bật, hoặc chỉ ra cách trình bày cấu trúc của văn bản (ví dụ: theo trình tự thời gian, không gian, hay logic lập luận). Việc trả lời chính xác các câu hỏi này giúp thí sinh có được những điểm số đầu tiên một cách dễ dàng nếu đọc kỹ đề và văn bản.
Câu hỏi dạng thông hiểu
Mức độ thông hiểu đòi hỏi thí sinh phải xử lý thông tin phức tạp hơn một chút so với nhận biết. Các câu hỏi này kiểm tra khả năng suy luận từ những gì được nói trực tiếp để hiểu ý nghĩa sâu sắc hơn, mối quan hệ giữa các ý, hoặc quan điểm của tác giả. Ví dụ phổ biến là yêu cầu thí sinh giải thích một câu nói hay một hình ảnh mang tính biểu tượng trong văn bản; lý giải vì sao tác giả lại đưa ra một nhận định hoặc quan điểm cụ thể; hoặc tóm tắt nội dung chính của một đoạn hay toàn bộ văn bản. Những câu hỏi này thường kiểm tra khả năng kết nối thông tin và diễn đạt lại bằng ngôn ngữ của bản thân, dựa trên sự thấu hiểu văn bản.
Đề thi đọc hiểu môn ngữ văn
- Giải Đáp Các Câu Hỏi Về Mỹ Thuật Thường Gặp Nhất
- Ý tưởng vẽ tranh tri ân thầy cô giáo nhân ngày 20/11
- Nữ sinh năm 1987 hợp màu gì để tăng may mắn
- Màu hồng trộn với màu xanh lá ra màu gì? Giải đáp chi tiết
- Thông Tin Tuyển Sinh Đại học Dược Hà Nội Mới Nhất
Câu hỏi vận dụng và liên hệ
Đây là nhóm câu hỏi ở mức độ cao nhất trong phần đọc hiểu, yêu cầu thí sinh không chỉ hiểu văn bản mà còn biết cách liên hệ, rút ra bài học hoặc đưa ra suy nghĩ, quan điểm cá nhân dựa trên nội dung đã đọc. Các câu hỏi vận dụng thường đề cập đến việc rút ra thông điệp, bài học ý nghĩa từ văn bản, hoặc chỉ ra những hành động cụ thể mà bản thân có thể thực hiện sau khi đọc. Một số câu hỏi có thể yêu cầu bình luận về một vấn đề xã hội được đề cập trong đoạn trích hoặc bày tỏ suy nghĩ về quan điểm của tác giả. Để trả lời tốt dạng câu hỏi này, thí sinh cần có khả năng phân tích, tổng hợp và vận dụng kiến thức, kinh nghiệm sống của bản thân để kết nối với văn bản.
Chiến lược làm bài đọc hiểu hiệu quả
Để đạt điểm tối đa ở phần đọc hiểu, việc có một chiến lược làm bài khoa học là vô cùng quan trọng. Thay vì đọc lướt qua hoặc làm bài theo cảm tính, thí sinh nên áp dụng quy trình từng bước để đảm bảo không bỏ sót thông tin quan trọng và trả lời đúng trọng tâm câu hỏi.
Quy trình tiếp cận văn bản
Bước đầu tiên và quan trọng nhất là đọc kỹ văn bản được cung cấp. Đối với những đoạn trích hoặc bài thơ chưa từng gặp, bạn cần đọc ít nhất hai lần. Lần đọc đầu tiên là đọc lướt để nắm bắt nội dung tổng thể, chủ đề và cảm xúc chung của văn bản. Lần đọc thứ hai là đọc chậm hơn, tập trung vào từng câu, từng từ, chú ý đến nghĩa đen và nghĩa bóng, các hình ảnh, biểu tượng, cách ngắt dòng, liên kết câu để hiểu rõ hơn tư tưởng và ý đồ tác giả gửi gắm. Sau khi đã có cái nhìn tương đối về văn bản, hãy đọc kỹ các câu hỏi đi kèm để xác định yêu cầu cụ thể của từng câu. Việc này giúp định hướng lại lần đọc văn bản tiếp theo (nếu cần) để tìm kiếm thông tin chính xác.
Gạch chân từ khóa và ý chính
Khi đã hiểu yêu cầu của câu hỏi và nắm bắt được nội dung văn bản, hãy quay lại đoạn trích và gạch chân hoặc đánh dấu những từ ngữ quan trọng, câu văn chứa thông tin trực tiếp liên quan đến câu hỏi, hoặc những ý chính, hình ảnh đặc sắc mà bạn cho là cần thiết cho việc trả lời. Việc làm này giúp bạn tập trung vào những phần trọng tâm của văn bản, tránh lan man và dễ dàng tìm lại thông tin khi cần viết câu trả lời. Đặc biệt với các câu hỏi thông hiểu hoặc vận dụng, việc xác định các luận điểm, lý lẽ hoặc chi tiết mang tính biểu tượng là chìa khóa để phân tích sâu sắc.
Kỹ năng trả lời chi tiết và chính xác
Khi bắt tay vào viết câu trả lời, hãy đảm bảo rằng bạn trả lời trực tiếp vào câu hỏi, không dài dòng hoặc lạc đề. Mỗi ý trả lời cần được trình bày rõ ràng, rành mạch. Đối với câu hỏi nhận biết, chỉ cần chỉ ra đúng yếu tố được hỏi. Đối với câu hỏi thông hiểu và vận dụng, cần có sự giải thích, phân tích, liên hệ một cách hợp lý. Chú ý sử dụng ngôn ngữ chính xác, chuẩn mực, đặc biệt là các thuật ngữ văn học nếu cần thiết. Một lỗi phổ biến là trả lời quá ngắn gọn hoặc quá dài dòng mà không đi vào trọng tâm. Hãy rèn luyện cách diễn đạt cô đọng nhưng vẫn đầy đủ ý.
Tài liệu ôn luyện đọc hiểu
Rà soát và hoàn thiện bài làm
Sau khi hoàn thành tất cả các câu hỏi, đừng vội kết thúc. Hãy dành một vài phút để đọc lại toàn bộ phần trả lời của mình. Kiểm tra xem đã trả lời đủ ý cho từng câu hỏi chưa, ngôn ngữ có rõ ràng, mạch lạc không, có sai chính tả, ngữ pháp hay dấu câu nào không. Đối với những câu hỏi cảm thấy chưa chắc chắn, hãy đọc lại văn bản và suy nghĩ kỹ lưỡng thêm một lần nữa để điều chỉnh hoặc bổ sung nếu cần. Việc rà soát kỹ lưỡng có thể giúp bạn phát hiện và sửa chữa những lỗi sai nhỏ nhưng có thể ảnh hưởng đến điểm số. Đảm bảo rằng không bỏ sót bất kỳ câu hỏi nào trong đề bài.
Nắm vững kiến thức nền tảng cho đọc hiểu
Ngoài kỹ năng đọc và làm bài, việc trang bị kiến thức nền tảng về các yếu tố hình thức và nội dung của văn bản là cực kỳ quan trọng để làm tốt phần đọc hiểu. Những kiến thức này giúp bạn nhận diện và phân tích các khía cạnh khác nhau của đoạn trích một cách chính xác.
Các phương thức biểu đạt chính
Trong chương trình Ngữ văn, học sinh được học về sáu phương thức biểu đạt cơ bản: tự sự, miêu tả, biểu cảm, thuyết minh, nghị luận, và hành chính-công vụ. Tự sự dùng để kể lại chuỗi sự kiện, có nhân vật, cốt truyện. Miêu tả nhằm tái hiện đặc điểm, tính chất của sự vật, hiện tượng, con người. Biểu cảm bộc lộ cảm xúc, thái độ của người viết. Thuyết minh cung cấp thông tin, giới thiệu về sự vật, hiện tượng. Nghị luận bàn bạc, đánh giá về một vấn đề, đưa ra ý kiến để thuyết phục người đọc/nghe. Hành chính-công vụ dùng trong các văn bản thuộc lĩnh vực quản lý nhà nước, giao tiếp chính thức. Việc nhận diện đúng phương thức biểu đạt giúp xác định mục đích chính của văn bản và cách tiếp cận phù hợp.
Thao tác lập luận cần biết
Trong các văn bản nghị luận hoặc những đoạn trích mang tính lý lẽ, việc nhận diện các thao tác lập luận là cần thiết. Sáu thao tác lập luận thường gặp bao gồm: Giải thích (làm rõ nghĩa), Phân tích (chia đối tượng thành phần nhỏ để xem xét), Chứng minh (dùng dẫn chứng làm sáng tỏ lý lẽ), So sánh (đặt đối tượng cạnh nhau để thấy sự giống/khác biệt), Bình luận (đánh giá tốt/xấu, đúng/sai), và Bác bỏ (phản bác ý kiến sai lệch). Hiểu rõ các thao tác này giúp bạn nhận diện cấu trúc lập luận của tác giả và phân tích sâu hơn tính thuyết phục của văn bản.
Biện pháp tu từ và ngữ nghĩa
Phần lớn các văn bản được đưa vào đề thi đọc hiểu, đặc biệt là thơ và văn xuôi nghệ thuật, thường sử dụng nhiều biện pháp tu từ và các hiện tượng ngữ nghĩa đặc biệt để tăng tính biểu cảm, gợi hình. Các biện pháp tu từ phổ biến như ẩn dụ, nhân hóa, so sánh, điệp ngữ, liệt kê, nói quá, nói giảm nói tránh, chơi chữ… đều cần được nhận diện và giải thích tác dụng. Bên cạnh đó, kiến thức về từ loại, cấu tạo từ (từ đơn, từ phức, từ láy, từ ghép), các hiện tượng ngữ nghĩa (từ nhiều nghĩa, từ đồng âm, từ đồng nghĩa, từ trái nghĩa) cũng giúp bạn hiểu chính xác ý nghĩa của các từ ngữ trong văn bản.
Nhận diện các thể thơ thông dụng
Đối với ngữ liệu là thơ, việc nhận biết thể thơ là thông tin cơ bản giúp bạn hiểu về nhịp điệu, cấu trúc và vần điệu của bài thơ. Các thể thơ thường gặp bao gồm Lục bát (câu 6 chữ nối câu 8 chữ), Song thất lục bát (hai câu 7 chữ, một câu 6 chữ, một câu 8 chữ), Ngũ ngôn (mỗi câu 5 chữ), Thất ngôn bát cú (thơ 8 câu, mỗi câu 7 chữ, theo niêm luật chặt chẽ), và Thơ tự do (không bị ràng buộc về số câu, số chữ, vần, nhịp). Việc xác định đúng thể thơ cung cấp bối cảnh ban đầu cho việc phân tích bài thơ.
Phép liên kết trong văn bản
Sự mạch lạc và logic của một văn bản phụ thuộc nhiều vào các phép liên kết giữa các câu và các đoạn văn. Có bốn phép liên kết chính cần lưu ý: Phép lặp (lặp lại từ ngữ), Phép thế (thay thế từ ngữ đã có bằng từ ngữ khác), Phép nối (sử dụng các từ ngữ nối như “tuy nhiên”, “do đó”, “mặt khác” để thể hiện quan hệ ý nghĩa), và Phép liên tưởng (sử dụng từ ngữ đồng nghĩa, trái nghĩa hoặc cùng trường liên tưởng). Nhận diện các phép liên kết giúp bạn theo dõi mạch ý của văn bản một cách dễ dàng và chính xác.
Học sinh ôn tập đọc hiểu ngữ văn
Các phong cách ngôn ngữ đặc trưng
Mỗi lĩnh vực giao tiếp trong xã hội đều có những quy ước riêng về ngôn ngữ, tạo nên các phong cách ngôn ngữ khác nhau. Sáu phong cách ngôn ngữ phổ biến là: Khoa học (chính xác, khách quan, khái quát), Báo chí (thông tin thời sự, ngắn gọn, hấp dẫn), Chính luận (bày tỏ quan điểm, lập luận chặt chẽ), Nghệ thuật (giàu hình ảnh, cảm xúc, trau chuốt), Hành chính (khuôn mẫu, trang trọng, chính xác), và Sinh hoạt (tự nhiên, thoải mái, linh hoạt). Việc nhận diện phong cách ngôn ngữ giúp bạn hiểu rõ hơn ngữ cảnh ra đời, mục đích và đối tượng hướng tới của văn bản, từ đó phân tích nội dung chính xác hơn.
Câu hỏi thường gặp về đọc hiểu
Phần đọc hiểu thường chiếm bao nhiêu điểm trong đề thi Ngữ văn THPT?
Thông thường, phần đọc hiểu chiếm khoảng 3 điểm trong tổng số 10 điểm của đề thi. Đây là phần gỡ điểm quan trọng.
Làm sao để nhận biết phương thức biểu đạt chính của một văn bản?
Dựa vào đặc điểm nổi bật nhất của văn bản đó. Nếu chủ yếu là kể chuyện, có nhân vật, cốt truyện thì là tự sự. Nếu chủ yếu là tái hiện sự vật, cảnh vật thì là miêu tả. Nếu bộc lộ cảm xúc thì là biểu cảm, v.v.
Nên làm câu hỏi đọc hiểu theo thứ tự nào?
Nên làm theo thứ tự câu hỏi được sắp xếp trong đề thi, từ dễ đến khó (thường là nhận biết -> thông hiểu -> vận dụng). Điều này giúp bạn có điểm chắc chắn từ các câu dễ trước.
Cần dành bao nhiêu thời gian cho phần đọc hiểu trong phòng thi?
Nên dành khoảng 15-20 phút để hoàn thành phần đọc hiểu, đảm bảo đủ thời gian cho các phần làm văn và nghị luận sau.
Làm sao để trả lời tốt câu hỏi vận dụng?
Đọc kỹ câu hỏi, liên hệ nội dung văn bản với kiến thức xã hội, kinh nghiệm cá nhân một cách hợp lý. Trình bày suy nghĩ của bản thân một cách logic và có sức thuyết phục.
Nắm vững kỹ năng đọc hiểu và trang bị kiến thức nền tảng là chìa khóa để tự tin chinh phục phần thi quan trọng này. Việc luyện tập thường xuyên và áp dụng các chiến lược phù hợp sẽ giúp bạn tối ưu hóa điểm số, mở ra cánh cửa đến với thành công trong kỳ thi sắp tới. We Art Studio mong rằng những chia sẻ này sẽ hữu ích cho hành trình ôn tập của bạn.
