Hội họa lập thể, một trong những trào lưu nghệ thuật có ảnh hưởng nhất đầu thế kỷ 20, đã tạo nên một cuộc cách mạng thực sự trong cách nhìn nhận và biểu đạt thế giới. Không chỉ là một phong cách, nó còn là một triết lý về không gian và hình khối, thách thức mọi quy ước truyền thống. Sự ra đời của Hội họa lập thể đã đánh dấu một bước ngoặt quan trọng, khác biệt hoàn toàn so với nhiều trào lưu trước đó và cùng thời, như một sự đối lập thú vị với những gì mà Hội họa Dã thú thể hiện qua màu sắc.
Nguồn Gốc Ra Đời Của Trường Phái Lập Thể
Trường phái Lập thể chính thức ra đời vào khoảng năm 1907-1908 tại Paris, Pháp, với hai tên tuổi tiên phong là Pablo Picasso và Georges Braque. Họ chịu ảnh hưởng sâu sắc từ các tác phẩm cuối đời của Paul Cézanne, người đã khám phá việc đơn giản hóa các hình thể tự nhiên thành các khối hình học cơ bản. Bên cạnh đó, nghệ thuật điêu khắc của Châu Phi và Iberia cổ đại với sự mạnh mẽ, nguyên sơ trong cách tạo hình cũng là nguồn cảm hứng quan trọng, thúc đẩy các họa sĩ từ bỏ lối diễn tả hiện thực truyền thống. Chủ nghĩa Lập thể không tìm cách sao chép thực tại một cách máy móc mà muốn phân tích, tái cấu trúc nó theo một trật tự mới.
Sự kiện đánh dấu bước ngoặt quan trọng là triển lãm các tác phẩm của Georges Braque vào năm 1908 tại phòng tranh Kahnweiler. Nhà phê bình Louis Vauxcelles, khi nhận xét về các bức tranh phong cảnh của Braque, đã mô tả chúng được tạo thành từ “những khối lập phương nhỏ” (petits cubes), từ đó khai sinh ra thuật ngữ “Cubism” – Lập thể. Ban đầu, thuật ngữ này mang hàm ý chế giễu, nhưng sau đó đã trở thành tên gọi chính thức cho một phong trào nghệ thuật mang tính cách mạng, làm thay đổi sâu sắc cục diện của nghệ thuật thế giới.
Những Đặc Điểm Nổi Bật Của Nghệ Thuật Lập Thể
Nghệ thuật Lập thể mang trong mình những đặc trưng độc đáo, phá vỡ hoàn toàn các quy tắc tạo hình đã tồn tại hàng thế kỷ trong hội họa. Phong cách này không chỉ là sự thay đổi về kỹ thuật mà còn là sự biến đổi trong tư duy và cảm nhận nghệ thuật.
Phá Vỡ Cấu Trúc Hình Ảnh Truyền Thống
Một trong những đặc điểm cơ bản nhất của phong cách Lập thể là việc từ bỏ phối cảnh tuyến tính truyền thống, vốn được sử dụng từ thời Phục Hưng để tạo ảo giác về chiều sâu ba chiều trên bề mặt hai chiều. Thay vào đó, các họa sĩ Lập thể phân tích đối tượng thành nhiều mặt phẳng, nhiều hình khối hình học khác nhau như hình lập phương, hình nón, hình trụ. Các mặt phẳng này được sắp xếp lại trên bề mặt tranh, tạo ra một cấu trúc phức tạp và đôi khi khó nắm bắt ngay từ cái nhìn đầu tiên. Đối tượng không còn được nhìn từ một điểm cố định mà như được quan sát từ nhiều góc độ cùng một lúc. Việc từ bỏ các quy ước truyền thống về phối cảnh và hình khối trong Lập thể có thể xem là một bước tiến xa hơn nữa so với những gì Hội họa phương Tây đã thiết lập qua nhiều thế kỷ.
Xem Thêm Bài Viết:- Bí Quyết Cách Vẽ Pokemon Hệ Tâm Linh Đẹp Mắt Đơn Giản
- Khám phá cách vẽ hình tròn không cần compa cực chuẩn
- Những Họa Sĩ Hàn Quốc Nổi Bật Bạn Nên Biết
- Họa Sĩ Minh Họa Nên Học Ngành Gì Để Phát Triển Sự Nghiệp?
- Khám phá những ý tưởng của người họa sĩ: Nguồn cảm hứng và hành trình sáng tạo
Góc Nhìn Đa Diện và Không Gian Phẳng
Hội họa lập thể giới thiệu một khái niệm mới về không gian. Thay vì tạo ra chiều sâu ảo, các nghệ sĩ làm phẳng không gian, đưa tiền cảnh và hậu cảnh xích lại gần nhau, đôi khi hòa lẫn vào nhau. Đối tượng và không gian xung quanh nó được đối xử bình đẳng, cùng được cấu thành từ các mặt phẳng hình học. Điều này cho phép người xem trải nghiệm đối tượng một cách toàn diện hơn, không bị giới hạn bởi một góc nhìn duy nhất. Sự phân mảnh đối tượng thành nhiều khía cạnh và trình bày chúng đồng thời trên mặt tranh là một nỗ lực để nắm bắt bản chất phức tạp và đa chiều của thực tại.
Bảng Màu Hạn Chế và Sự Tối Giản
Trong giai đoạn đầu, đặc biệt là Lập thể Phân tích, các họa sĩ thường sử dụng bảng màu rất hạn chế, chủ yếu là các tông màu trầm như nâu, xám, xanh ô liu và đen trắng. Mục đích của việc này là để tập trung sự chú ý của người xem vào cấu trúc và hình khối của đối tượng, thay vì bị phân tâm bởi màu sắc rực rỡ. Sự tối giản về màu sắc giúp nhấn mạnh tính trí tuệ và phân tích của phong cách này. Chỉ đến giai đoạn sau, Lập thể Tổng hợp, màu sắc mới trở nên tươi sáng và đa dạng hơn, nhưng vẫn giữ vai trò hỗ trợ cho cấu trúc tổng thể của tác phẩm.
Các Giai Đoạn Phát Triển Chính Của Chủ Nghĩa Lập Thể
Chủ nghĩa Lập thể không phải là một phong cách tĩnh tại mà đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, mỗi giai đoạn mang những đặc điểm và tìm tòi riêng. Hai giai đoạn chính và quan trọng nhất là Lập thể Phân tích và Lập thể Tổng hợp.
Lập Thể Phân Tích (Analytical Cubism)
Giai đoạn Lập thể Phân tích kéo dài từ khoảng năm 1908 đến năm 1912, được xem là giai đoạn thuần túy và trí tuệ nhất của phong trào. Trong giai đoạn này, Picasso và Braque tập trung vào việc phân tích kỹ lưỡng đối tượng, chia nhỏ nó thành vô số mặt phẳng hình học nhỏ, chồng chéo và giao cắt nhau. Các tác phẩm thường có vẻ ngoài gần như trừu tượng, đối tượng trở nên khó nhận diện. Màu sắc, như đã đề cập, rất hạn chế, chủ yếu là đơn sắc hoặc các gam màu trung tính để không làm lu mờ cấu trúc phức tạp của hình khối. Mục tiêu là thể hiện bản chất đa diện của đối tượng hơn là vẻ bề ngoài của nó.
Lập Thể Tổng Hợp (Synthetic Cubism)
Lập thể Tổng hợp, phát triển từ khoảng năm 1912 đến năm 1914, đánh dấu một sự thay đổi trong cách tiếp cận. Thay vì phân tích đối tượng thành các mảnh nhỏ, các họa sĩ bắt đầu “tổng hợp” các hình dạng đơn giản hơn, phẳng hơn để tạo ra đối tượng. Màu sắc trở nên tươi sáng và đa dạng hơn. Đặc biệt, giai đoạn này chứng kiến sự ra đời của kỹ thuật collage (dán giấy) và papier collé (dán giấy báo, giấy dán tường…) vào tranh. Các vật liệu thực tế như mẩu báo, vỏ hộp thuốc lá, hay các mẫu giấy dán tường được đưa trực tiếp vào tác phẩm, làm mờ ranh giới giữa hội họa và thực tại. Các hình thức trở nên dễ nhận biết hơn so với Lập thể Phân tích. Để hiểu rõ hơn về cách các nghệ sĩ Lập thể tiếp cận đối tượng qua các hình khối cơ bản, bạn có thể tham khảo thêm Hướng dẫn cách vẽ khối cơ bản – khối lập phương để nắm bắt nguyên lý.
buc-tranh-hoi-hoa-lap-the-tong-hop-su-dung-ky-thuat-collage-mau-sac-tuoi-sang
Những Họa Sĩ Tiêu Biểu Của Phong Trào Lập Thể
Dù có nhiều nghệ sĩ tham gia và đóng góp vào sự phát triển của trường phái Lập thể, hai cái tên nổi bật và có vai trò khai sinh, định hình phong trào chính là Pablo Picasso và Georges Braque.
Pablo Picasso (1881-1973), họa sĩ người Tây Ban Nha, được coi là một trong những nghệ sĩ vĩ đại nhất thế kỷ 20. Tác phẩm “Những cô gái Avignon” (Les Demoiselles d’Avignon) năm 1907 của ông thường được xem là tác phẩm tiền-Lập thể quan trọng, báo hiệu sự ra đời của phong cách mới. Picasso không ngừng tìm tòi, thử nghiệm và biến đổi phong cách trong suốt sự nghiệp đồ sộ của mình, và Hội họa lập thể là một trong những đóng góp quan trọng nhất của ông cho nghệ thuật thế giới. Sự phát triển này của Picasso cũng cho thấy một hành trình sáng tạo không ngừng, tương tự như cách nhiều nghệ sĩ trong Hội họa hiện đại đã tìm tòi và phá cách.
Georges Braque (1882-1963), họa sĩ người Pháp, ban đầu theo trường phái Dã thú nhưng sau đó đã cùng Picasso phát triển Lập thể. Mối quan hệ hợp tác chặt chẽ giữa Braque và Picasso trong những năm đầu của phong trào (1908-1914) đến mức đôi khi khó phân biệt tác phẩm của ai. Braque có những đóng góp quan trọng trong việc phát triển cả Lập thể Phân tích và Lập thể Tổng hợp, đặc biệt là việc đưa kỹ thuật papier collé vào hội họa.
Ngoài Picasso và Braque, Juan Gris (1887-1927) cũng là một tên tuổi quan trọng của Hội họa lập thể. Ông tham gia muộn hơn nhưng đã có những đóng góp đáng kể, đặc biệt trong việc làm rõ hơn cấu trúc và màu sắc trong Lập thể Tổng hợp.
Ảnh Hưởng Của Hội Họa Lập Thể Đến Nghệ Thuật Đương Đại
Ảnh hưởng của Hội họa lập thể vượt xa khỏi giới hạn của một trào lưu nghệ thuật đơn thuần. Nó đã mở đường cho hàng loạt các phong trào nghệ thuật tiên phong khác trong thế kỷ 20 như Vị Lai, Kiến Tạo, và Trừu Tượng. Cách tiếp cận phân tích, tái cấu trúc đối tượng và không gian của Lập thể đã giải phóng nghệ thuật khỏi sự phụ thuộc vào việc mô tả hiện thực một cách trực quan, khuyến khích sự tự do sáng tạo và tư duy trừu tượng. Mặc dù không trực tiếp tạo ra các tác phẩm siêu thực, nhưng cách Hội họa lập thể bóp méo và tái cấu trúc thực tại đã mở đường cho các nghệ sĩ sau này khám phá tiềm thức, một yếu tố quan trọng trong Hội họa siêu thực. Các nguyên tắc của Lập thể vẫn tiếp tục được khám phá và ứng dụng trong nhiều lĩnh vực nghệ thuật và thiết kế cho đến ngày nay.
Qua những khám phá về hình khối, không gian và góc nhìn, Hội họa lập thể không chỉ làm thay đổi cách chúng ta vẽ mà còn thay đổi cách chúng ta nhìn nhận thế giới. Đó là một di sản nghệ thuật vô giá, minh chứng cho sức mạnh sáng tạo không ngừng của con người trong hành trình tìm kiếm những phương thức biểu đạt mới mẻ và sâu sắc.
