Trong bối cảnh công nghệ phát triển vũ bão, Deepfake nổi lên như một con dao hai lưỡi, vừa mang lại tiềm năng ứng dụng to lớn, vừa tiềm ẩn những mối nguy khó lường. Gần đây, các vụ lừa đảo tinh vi sử dụng video, âm thanh giả mạo ngày càng phổ biến trên mạng xã hội, khiến nhiều người dùng bị thiệt hại tài sản. Công nghệ đứng sau những chiêu trò này chính là Deepfake. Bài viết này sẽ cùng bạn tìm hiểu Deepfake là gì, cách thức hoạt động, những rủi ro đáng báo động và cả những ứng dụng tích cực của nó.
Deepfake là gì?
Deepfake là một kỹ thuật sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra nội dung media (hình ảnh, âm thanh, video) giả mạo một cách rất chân thực, thường là hoán đổi khuôn mặt hoặc giả giọng nói của một người thành người khác. Tên gọi “Deepfake” là sự kết hợp giữa “Deep Learning” (Học sâu) và “Fake” (Giả mạo).
Học sâu là một nhánh của AI, cho phép máy tính học hỏi từ lượng dữ liệu lớn và tạo ra các mô hình phức tạp. Khi áp dụng vào Deepfake, AI sẽ phân tích dữ liệu đầu vào (hình ảnh, video, âm thanh gốc) để học cách nhận diện và tái tạo các đặc điểm của một người, sau đó áp dụng chúng lên một nội dung media khác, tạo ra kết quả giả mạo nhưng trông như thật. Công nghệ này xuất hiện lần đầu vào năm 2017 và nhanh chóng trở thành chủ đề nóng, đồng thời cũng là mối quan ngại lớn về vấn đề an ninh mạng và đời sống cá nhân.
Deepfake hoạt động như thế nào?
Quá trình tạo ra một sản phẩm Deepfake thường bao gồm việc thu thập một lượng lớn dữ liệu gốc về người muốn giả mạo (hình ảnh, video, bản ghi âm giọng nói). Công nghệ học sâu sẽ phân tích kỹ lưỡng các đặc điểm của người này, từ cấu trúc khuôn mặt, cử chỉ, biểu cảm cho đến ngữ điệu, âm sắc giọng nói. Sau đó, AI sẽ sử dụng những thông tin đã học được để ‘chèn’ hoặc ‘thay thế’ các đặc điểm này lên một nội dung media khác, ví dụ như ghép khuôn mặt của người A vào video của người B, hoặc tạo ra đoạn ghi âm giọng nói của người C nói những điều họ chưa từng nói.
Ban đầu, Deepfake được phát triển và sử dụng chủ yếu cho mục đích giải trí, như tạo video hài hước hoặc hiệu ứng đặc biệt trong phim. Tuy nhiên, với khả năng tạo ra nội dung giả ngày càng tinh vi và khó phát hiện, Deepfake nhanh chóng bị lạm dụng cho các mục đích xấu, trở thành công cụ đắc lực cho tội phạm mạng để thực hiện lừa đảo, phát tán thông tin sai lệch hoặc bôi nhọ danh dự.
Xem Thêm Bài Viết:- Giải quyết rắc rối ở câu lạc bộ mỹ thuật và thăng hoa sáng tạo
- Khám Phá Vẽ Tranh Đề Tài Thiên Nhiên Đơn Giản
- Giải mã mã màu 8/0 là màu gì trong thế giới sắc màu
- Ảnh Bakugo Ngầu: Chiêm Ngưỡng Khoảnh Khắc Đỉnh Cao
- Khám phá nghệ thuật vẽ tranh bằng bút chì đầy mê hoặc
Những mối nguy hiểm tiềm ẩn từ Deepfake
Sự phát triển vượt bậc của Deepfake đặt ra những thách thức nghiêm trọng cho an ninh cá nhân và xã hội. Một trong những rủi ro lớn nhất là việc lan truyền thông tin sai lệch và tin giả (fake news). Những video Deepfake có thể được tạo ra để giả mạo các chính trị gia, người nổi tiếng hay bất kỳ ai, nói những điều không đúng sự thật, gây hoang mang dư luận, ảnh hưởng đến uy tín cá nhân, thậm chí là bất ổn chính trị và xã hội.
Tại Việt Nam, mối nguy từ Deepfake thể hiện rõ ràng nhất qua các vụ lừa đảo trực tuyến tinh vi. Kẻ xấu lợi dụng công nghệ này để tạo ra các cuộc gọi video hoặc ghi âm giả mạo người thân, bạn bè hoặc đồng nghiệp. Thủ đoạn phổ biến là chiếm quyền truy cập tài khoản mạng xã hội (Facebook, Zalo…), thu thập video/hình ảnh gốc, sau đó sử dụng Deepfake để tạo ra video/âm thanh giả mạo yêu cầu chuyển tiền gấp.
Điểm đáng chú ý trong nhiều vụ lừa đảo gần đây là kẻ gian thường cố tình tạo ra video với chất lượng hình ảnh hoặc âm thanh kém, chập chờn, giật lag, giống như tín hiệu mạng yếu. Điều này nhằm mục đích tạo cớ kết thúc cuộc gọi nhanh chóng, không cho nạn nhân có đủ thời gian quan sát kỹ, phát hiện ra những điểm bất thường của video Deepfake.
Không chỉ dừng lại ở lừa đảo tài sản, Deepfake còn được dùng để bôi nhọ danh dự và uy tín của cá nhân, đặc biệt là những người có sức ảnh hưởng trong xã hội. Việc tạo ra các video hoặc hình ảnh giả mạo họ với nội dung nhạy cảm hoặc phát ngôn gây sốc có thể hủy hoại sự nghiệp và cuộc sống cá nhân của nạn nhân trong phút chốc.
Ứng dụng tích cực của Deepfake
Mặc dù những mặt trái của Deepfake đang gây nhiều lo ngại, không thể phủ nhận rằng nếu được phát triển và sử dụng có đạo đức, công nghệ này có tiềm năng mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho xã hội:
-
Trong lĩnh vực giải trí và điện ảnh: Deepfake có thể được ứng dụng để tạo hiệu ứng hình ảnh phức tạp, phục hồi cảnh quay hoặc thậm chí là ‘hồi sinh’ các diễn viên đã khuất cho mục đích nghệ thuật (như trường hợp của bộ phim Fast and Furious 7 đã sử dụng Deepfake để hoàn thành vai diễn của Paul Walker sau khi ông qua đời). Điều này giúp tiết kiệm đáng kể chi phí và thời gian sản xuất.
-
Trong giáo dục: Deepfake có thể tạo ra các bài giảng tương tác, mô phỏng lịch sử hoặc các nhân vật nổi tiếng để làm cho việc học trở nên trực quan và hấp dẫn hơn.
-
Trong y học: Công nghệ này có thể hỗ trợ tạo ra các mô hình 3D chi tiết của cơ thể người, giúp các bác sĩ và nhà nghiên cứu y khoa dễ dàng nghiên cứu, lập kế hoạch phẫu thuật hoặc đào tạo y khoa.
-
Trong thương mại điện tử: Deepfake có thể tạo ra các video trình diễn sản phẩm được cá nhân hóa cao cho từng khách hàng.
Điều quan trọng là cần có các quy định pháp lý và chuẩn mực đạo đức rõ ràng để định hướng việc sử dụng Deepfake, phát huy mặt tích cực và ngăn chặn lạm dụng.
Deepfake là một minh chứng rõ ràng cho tính hai mặt của công nghệ: tiềm năng đột phá đi kèm với rủi ro lạm dụng. Việc hiểu rõ Deepfake là gì và cách thức hoạt động của nó là bước đầu tiên để mỗi người nâng cao cảnh giác, đặc biệt là trên không gian mạng. Hãy luôn thận trọng với các yêu cầu chuyển tiền hoặc thông tin nhạy cảm nhận được qua video/âm thanh trực tuyến, ngay cả khi người xuất hiện có vẻ ngoài rất giống người quen. Xác minh thông tin qua kênh liên lạc khác (gọi điện thoại thường, gặp trực tiếp) là cách hiệu quả để bảo vệ bản thân khỏi những chiêu trò lừa đảo ngày càng tinh vi sử dụng công nghệ Deepfake.
