Trong lĩnh vực phát triển và kiểm thử phần mềm, việc hiểu và làm việc với các tài liệu đặc tả yêu cầu là cực kỳ quan trọng. Các yêu cầu này cần được ghi chép một cách chính xác và rõ ràng để đảm bảo sản phẩm cuối cùng đáp ứng đúng mong đợi. Mặc dù có nhiều loại tài liệu đặc tả yêu cầu khác nhau, ba loại phổ biến và được sử dụng rộng rãi nhất là BRD, SRS và FRS. Việc lựa chọn và sử dụng tài liệu nào thường phụ thuộc vào loại hình công ty, tiêu chuẩn áp dụng và quy trình làm việc của tổ chức. Trong bài viết này, chúng ta sẽ đi sâu tìm hiểu về từng loại tài liệu này và phân tích sự khác biệt cốt lõi giữa BRD, FRS và SRS.
Tài liệu Yêu cầu Kinh doanh (BRD)
BRD là viết tắt của Business Requirement Document (Tài liệu Yêu cầu Kinh doanh). Đây là tài liệu mô tả các yêu cầu từ góc độ kinh doanh. Nó tập trung vào mục tiêu kinh doanh mà sản phẩm hoặc quy trình cần đạt được, cũng như kết quả mong đợi. Nói cách khác, BRD tổng hợp các yêu cầu nghiệp vụ và các yêu cầu khác từ các bên liên quan (stakeholders) của dự án.
Hiểu rõ khái niệm này là bước đầu tiên để phân biệt BRD với FRS và SRS.
Minh họa tài liệu BRD – Tài liệu yêu cầu kinh doanh cấp cao trong dự án phần mềm
Nội dung chính của một tài liệu BRD thường trả lời câu hỏi “Tại sao” một giải pháp kinh doanh lại cần thiết, thay vì “Làm thế nào” để xây dựng giải pháp đó. Do đó, nó chủ yếu tập trung vào các yêu cầu ở cấp độ kinh doanh và nghiệp vụ.
Xem Thêm Bài Viết:- Light Green Là Màu Gì? Khám Phá Sắc Thái Tươi Mát
- Khám Phá Cách Vẽ Áo Sơ Mi Đơn Giản Và Chân Thực
- SCP Là Gì? Giải Mã Thế Giới Sinh Vật Bí Ẩn Của SCP Foundation
- Khám phá thế giới **tranh vẽ anime đơn giản** cuốn hút
- Quần màu nâu nên mặc áo màu gì: Bí quyết mix đồ
Tài liệu BRD thường được xây dựng với sự tham gia của nhiều thành viên trong nhóm dự án và các bên liên quan, bao gồm:
- BA (Business Analyst) – Chuyên viên Phân tích Nghiệp vụ.
- Khách hàng hoặc đại diện người dùng cuối.
- Các chuyên gia về lĩnh vực chuyên môn của sản phẩm.
- Đối tác kinh doanh.
BRD cũng đóng vai trò là một công cụ giao tiếp quan trọng giữa các bên liên quan nội bộ và cả với các nhà cung cấp dịch vụ bên ngoài.
Tài liệu Đặc tả Yêu cầu Phần mềm (SRS)
SRS là viết tắt của Software Requirements Specification (Tài liệu Đặc tả Yêu cầu Phần mềm). Khác với BRD tập trung vào “Tại sao” (góc độ kinh doanh), SRS đi sâu vào mô tả “Cái gì” hệ thống cần thực hiện. Tài liệu này chi tiết hóa cách hệ thống hoàn chỉnh phải hoạt động và liệt kê các yêu cầu liên quan đến:
- Phần cứng (Hardware).
- Phần mềm (Software).
- Yêu cầu chức năng (Functional requirements).
- Hành vi tổng thể của hệ thống.
Trong SRS, các yêu cầu thường được mô tả từ góc độ hành vi có thể quan sát được của hệ thống, mà không đi quá sâu vào các chi tiết kỹ thuật triển khai hoặc thiết kế nội bộ.
Hình ảnh minh họa tài liệu SRS – Đặc tả yêu cầu hệ thống phần mềm chi tiết
Một tài liệu SRS đầy đủ thường bao gồm các phần chính sau đây:
- Tổng quan sản phẩm và quan điểm chung.
- Các chức năng chính của sản phẩm.
- Đặc điểm của người dùng mục tiêu.
- Các ràng buộc chung của hệ thống (ví dụ: hiệu suất, bảo mật).
- Các giả định và phụ thuộc.
- Yêu cầu về giao diện bên ngoài (người dùng, phần cứng, phần mềm khác).
- Yêu cầu chức năng chi tiết.
- Cấu trúc dữ liệu hoặc đối tượng (nếu áp dụng).
- Yêu cầu phi chức năng (ví dụ: độ tin cậy, khả năng mở rộng, khả năng sử dụng).
- Các yêu cầu không mong muốn (inverse requirements).
- Ràng buộc thiết kế (design constraints).
- Các biểu đồ hỗ trợ như Sơ đồ trình tự (Sequence Diagram), Sơ đồ luồng dữ liệu (DFD), Sơ đồ chuyển trạng thái (STD).
- Quy trình quản lý thay đổi.
Nội dung chính của tài liệu Đặc tả Yêu cầu Phần mềm SRS
Tài liệu SRS đóng vai trò là nền tảng cho toàn bộ dự án, cung cấp một khuôn khổ rõ ràng cho tất cả các thành viên trong nhóm. Nó cũng là cơ sở để thỏa thuận các chi tiết về chức năng và hoạt động của sản phẩm với khách hàng hoặc người dùng.
Tài liệu Đặc tả Yêu cầu Chức năng (FRS)
Sau khi đã hiểu về BRD và SRS, chúng ta tiếp tục tìm hiểu về FRS. FRS là viết tắt của Functional Requirement Specification (Tài liệu Đặc tả Yêu cầu Chức năng). Tài liệu này mô tả cụ thể và chi tiết các chức năng mà hệ thống hoặc một thành phần của hệ thống phải thực hiện.
Trong khi BRD đưa ra các yêu cầu ở cấp độ kinh doanh cao, và SRS mô tả “cái gì” hệ thống làm ở mức tổng quát hơn về hành vi, FRS đi sâu vào chi tiết “làm thế nào” các chức năng cụ thể hoạt động.
Hình ảnh minh họa tài liệu FRS – Đặc tả yêu cầu chức năng chi tiết của phần mềm
FRS mô tả chi tiết hoạt động dự kiến của hệ thống, bao gồm:
- Dữ liệu đầu vào.
- Các thao tác xử lý.
- Dữ liệu đầu ra.
- Các thuộc tính liên quan đến chức năng đó.
Các yêu cầu trong FRS được viết rất chi tiết, cho phép người đọc nắm bắt từng khía cạnh cụ thể của một chức năng. Điều này biến FRS trở thành một tài liệu yêu cầu mang tính kỹ thuật cao, chính xác và mô tả rõ ràng luồng hoạt động.
Do tính chất kỹ thuật chi tiết, tài liệu FRS được sử dụng rộng rãi bởi các nhà phát triển, người kiểm thử và các bên liên quan nghiệp vụ cần hiểu rõ cách chức năng hoạt động.
So sánh Chi tiết BRD, SRS và FRS trong Dự án Phần mềm
Trong quá trình phân tích nghiệp vụ và ghi lại các yêu cầu dự án, việc thường xuyên gặp các thuật ngữ BRD, FRS, và SRS là điều không tránh khỏi. Việc hiểu rõ sự khác biệt giữa chúng giúp đảm bảo giao tiếp hiệu quả và xây dựng sản phẩm đúng hướng.
Phân tích nghiệp vụ thường tuân theo các tiêu chuẩn và khuôn khổ nhất định. Tuy nhiên, không có một quy chuẩn nội dung cố định cho BRD, SRS và FRS. Điều này có nghĩa là các tổ chức có thể điều chỉnh cấu trúc và nội dung của các tài liệu này dựa trên quy trình nội bộ, nguồn lực và đặc thù dự án của họ.
Để hiểu rõ hơn sự khác biệt đặc trưng cũng như cách sử dụng của 3 loại tài liệu này, hãy cùng xem bảng so sánh chi tiết dưới đây.
Hình ảnh giới thiệu phần so sánh các tài liệu BRD, SRS, FRS
Dưới đây là bảng tổng quan so sánh BRD, SRS và FRS:
| Tiêu chí so sánh | Business Requirement Document (BRD) | Software Requirements Specification (SRS) | Function Requirement Specification (FRS) |
|---|---|---|---|
| Tên gọi khác | Tài liệu Yêu cầu Kinh doanh | Đặc tả Yêu cầu Phần mềm, Đặc tả Yêu cầu Hệ thống (System Requirements Spec.) | Đặc tả Chức năng (Functional Specification), Tài liệu Đặc tả Sản phẩm (PSD) |
| Người thực hiện | Business Analyst (BA), Khách hàng, Chuyên gia lĩnh vực, Đối tác. | Nhóm phân tích hệ thống, BA. | Nhà phát triển, Kỹ sư phần mềm, Người kiểm thử (phối hợp chặt chẽ). |
| Nội dung chính | Yêu cầu kinh doanh cấp cao, mục tiêu chiến lược, nhu cầu bên liên quan. | Yêu cầu chức năng và phi chức năng tổng thể, hành vi hệ thống, ràng buộc. | Yêu cầu chức năng chi tiết, luồng dữ liệu, cách thức hoạt động cụ thể. |
| Đối tượng sử dụng | Quản lý cấp cao, quản lý dự án, BA. | Quản lý dự án, BA, trưởng nhóm kỹ thuật, nhóm triển khai. | Nhóm phát triển, nhóm kiểm thử, trưởng nhóm kỹ thuật, bên liên quan nghiệp vụ. |
| Giai đoạn thực hiện | Giai đoạn khởi tạo dự án (phân tích ban đầu). | Giai đoạn lập kế hoạch dự án (sau BRD). | Giai đoạn lập kế hoạch dự án (sau/song song với SRS, trước phát triển chi tiết). |
| Mục tiêu/Ý nghĩa | Trả lời câu hỏi “Tại sao” dự án cần được thực hiện (Mục tiêu kinh doanh). | Trả lời câu hỏi “Cái gì” hệ thống phải làm để đáp ứng nhu cầu kinh doanh. | Trả lời câu hỏi “Làm thế nào” chức năng cụ thể hoạt động. |
Ảnh chụp bảng so sánh tổng quan giữa BRD, SRS và FRS trong phân tích nghiệp vụ
Chi tiết về Tài liệu Yêu cầu Kinh doanh (BRD)
BRD là tài liệu đầu tiên thường được tạo ra trong vòng đời dự án. Nó đặt nền móng cho toàn bộ dự án bằng cách xác định các mục tiêu kinh doanh cấp cao mà công ty muốn đạt được hoặc các vấn đề mà họ muốn giải quyết thông qua việc phát triển sản phẩm hoặc dịch vụ mới.
Tài liệu Yêu cầu Kinh doanh (BRD) và tầm quan trọng
Tài liệu này cũng ghi lại nhu cầu của các bên liên quan chính – những người sẽ tương tác trực tiếp hoặc gián tiếp với sản phẩm cuối cùng. Mọi yêu cầu, cải tiến hay đề xuất thay đổi sau này trong dự án đều cần được xem xét dựa trên các mục tiêu và nhu cầu đã được xác định trong BRD.
Đối tượng chính sử dụng BRD bao gồm nhà tài trợ dự án, quản lý cấp cao, quản lý cấp trung, và các nhà phân tích.
Để tạo một BRD hiệu quả, cần thực hiện một số bước chuẩn bị quan trọng:
- Xác định rõ nhu cầu và mục tiêu của tổ chức.
- Thu hút sự tham gia của tất cả các bên liên quan chính.
- Xác định các giai đoạn hoặc phạm vi chính của dự án.
- Thiết lập các tiêu chí hoặc điểm chuẩn cho các yêu cầu.
- Có quy trình theo dõi tiến độ và đo lường các cột mốc quan trọng.
- Sử dụng một mẫu tài liệu BRD phù hợp.
Chi tiết về Tài liệu Đặc tả Yêu cầu Phần mềm (SRS)
Khi mục tiêu “Tại sao” (BRD) đã được xác định, bước tiếp theo là làm rõ “Cái gì” hệ thống cần có để đạt được mục tiêu đó. Đây chính là vai trò của SRS.
Tài liệu Đặc tả Yêu cầu Phần mềm (SRS) trong quy trình phát triển
Tài liệu SRS thường được chuẩn bị bởi các chuyên viên phân tích hệ thống hoặc nhóm BA. Nó mô tả chi tiết hơn về cách phần mềm sẽ được phát triển, mục đích kinh doanh cụ thể mà nó phục vụ, các chức năng cốt lõi và cách chúng hoạt động.
SRS được coi là tài liệu trung tâm và là cơ sở cho mọi hoạt động tiếp theo của dự án. Nó cung cấp một khuôn khổ chung cho toàn bộ nhóm dự án và là cơ sở của hợp đồng hoặc thỏa thuận với khách hàng/người dùng.
Một tài liệu SRS tốt không chỉ bao gồm các yêu cầu chức năng (hệ thống làm gì) và phi chức năng (hệ thống làm tốt đến mức nào), mà còn xem xét các trường hợp sử dụng (use cases) để mô tả sự tương tác giữa người dùng và hệ thống. Nó cũng cần xem xét cách phần mềm tương tác với các hệ thống khác hoặc phần cứng liên quan. Các biểu đồ và sơ đồ thường được sử dụng để minh họa, giúp làm rõ các chi tiết phức tạp.
Tài liệu SRS giúp các thành viên nhóm từ các bộ phận khác nhau (kinh doanh, phát triển, kiểm thử) có chung một tầm nhìn và đảm bảo tất cả các yêu cầu đều được đáp ứng. Việc có một SRS rõ ràng giúp giảm thiểu chi phí và thời gian phát triển do giảm thiểu việc hiểu sai yêu cầu và làm lại.
Các bước cơ bản để xây dựng một tài liệu SRS vững chắc bao gồm:
- Lập dàn ý hoặc sử dụng mẫu sẵn có để xác định cấu trúc và mục đích của tài liệu.
- Mô tả mục đích tổng thể của sản phẩm, bao gồm đối tượng mục tiêu, mục đích sử dụng và phạm vi.
- Xác định rõ người dùng sản phẩm, nhu cầu của họ, các giả định và sự phụ thuộc.
- Đặc tả chi tiết các yêu cầu chức năng và phi chức năng, yêu cầu về giao diện bên ngoài và các yêu cầu hệ thống cụ thể.
- Gửi tài liệu cho các bên liên quan để xem xét và nhận được sự chấp thuận cuối cùng.
Chi tiết về Tài liệu Đặc tả Yêu cầu Chức năng (FRS)
FRS là tài liệu đi sâu nhất vào chi tiết hoạt động của phần mềm. Nó mô tả tất cả các chức năng mà sản phẩm phải thực hiện một cách từng bước. FRS giải thích chi tiết cách các thành phần khác nhau tương tác với nhau và với người dùng.
Tài liệu Đặc tả Yêu cầu Chức năng (FRS) và vai trò chi tiết
Tài liệu này thường được tạo ra bởi các nhà phát triển và kỹ sư phần mềm, thường là kết quả của sự phối hợp chặt chẽ với các chuyên viên phân tích nghiệp vụ và người kiểm thử. FRS không chỉ bao gồm luồng hoạt động, mà còn xem xét các khía cạnh như quy tắc nghiệp vụ, yêu cầu tuân thủ và bảo mật liên quan đến chức năng cụ thể.
FRS cần đáp ứng và chi tiết hóa các yêu cầu đã được đề cập ở cấp độ cao hơn trong BRD và SRS. Nó là kim chỉ nam cho nhóm phát triển biết chính xác cần xây dựng cái gì và là cơ sở để nhóm kiểm thử xây dựng các trường hợp kiểm thử chi tiết.
Để chuẩn bị một bản đặc tả yêu cầu chức năng (FRS) đầy đủ, cần bao gồm các phần sau:
- Giới thiệu (bao gồm mục đích, phạm vi dự án, tài liệu tham khảo liên quan).
- Mô tả tổng quan (tầm nhìn sản phẩm, giả định, hạn chế).
- Yêu cầu cụ thể (đặc tả chi tiết từng chức năng, thuộc tính hệ thống, yêu cầu cơ sở dữ liệu).
- Các trường hợp sử dụng chi tiết (dưới dạng văn bản hoặc biểu đồ).
- Câu chuyện người dùng (user stories) – nếu sử dụng phương pháp Agile.
- Cấu trúc phân chia công việc hoặc phân rã chức năng (functional decomposition).
- Các tài liệu thiết kế giao diện hoặc nguyên mẫu (mockups/prototypes).
Các phần cần có khi chuẩn bị bản đặc tả yêu cầu chức năng FRS
FRS là trụ cột quan trọng trong vòng đời phát triển và kiểm thử phần mềm, đảm bảo sự hiểu biết rõ ràng và chi tiết về cách hệ thống sẽ hoạt động ở cấp độ chức năng.
Kết luận
BRD, SRS, và FRS đều là những tài liệu yêu cầu không thể thiếu trong quy trình phát triển và kiểm thử phần mềm hiệu quả. Chúng đại diện cho các cấp độ chi tiết khác nhau của yêu cầu: BRD mô tả mục tiêu kinh doanh (“Tại sao”), SRS đặc tả hệ thống (“Cái gì”), và FRS đi sâu vào chức năng cụ thể (“Làm thế nào”).
Hiểu rõ vai trò, nội dung và đối tượng sử dụng của từng loại tài liệu này giúp cải thiện đáng kể giao tiếp giữa các bên liên quan, giảm thiểu rủi ro hiểu sai yêu cầu và đảm bảo rằng sản phẩm cuối cùng thực sự đáp ứng được mục tiêu kinh doanh ban đầu. Đối với bất kỳ tổ chức nào làm việc với phần mềm, việc nắm vững kiến thức về BRD, SRS và FRS là một phần quan trọng để đảm bảo chất lượng và thành công của dự án.
