Cứ mỗi dịp cuối năm, cả gia đình lại cùng quây quần bên mâm cơm cúng giao thừa và thầm ước nguyện cho một năm mới bình an, thuận lợi. Chẳng biết từ bao giờ, những phong tục này đã ăn sâu vào tiềm thức của mỗi người Việt Nam. Dù là người con xa xứ hay những người ở lại nơi quê nhà cũng một lòng hướng về mái ấm trong khoảnh khắc đặc biệt này. Tuy nhiên, vì quen thuộc quá đỗi mà đôi khi người ta còn chẳng cần biết giao thừa thực sự là gì, bắt nguồn từ đâu và mang ý nghĩa sâu sắc như thế nào. Bài viết này sẽ cùng bạn khám phá chi tiết về đêm giao thừa thiêng liêng của dân tộc.
Giao Thừa Là Gì? Định Nghĩa Và Nguồn Gốc
Giao thừa là giờ phút thiêng liêng nhất trong một năm, khoảnh khắc đất trời và vạn vật chuyển giao từ năm cũ sang năm mới. Đây không chỉ là sự chuyển dịch về mặt thời gian mà còn là sự giao thoa năng lượng, khi vạn vật được tiếp thêm sức sống mới.
Tại Việt Nam, giao thừa thường được tính theo lịch âm, gắn liền với Tết Nguyên Đán truyền thống. Khoảnh khắc chính xác bắt đầu từ 00 giờ 00 phút 00 giây ngày mùng 1 tháng Giêng âm lịch.
Trong dân gian, người ta thường gọi đêm giao thừa với cái tên khác là đêm Trừ Tịch. Chữ “Trừ” có nghĩa là bỏ đi, loại bỏ; chữ “Tịch” có nghĩa là đêm. Trừ Tịch là đêm trừ bỏ những điều không may mắn, những điều cũ kỹ của năm qua để đón chào năm mới với những điều tốt đẹp, mới mẻ. Ông bà ta tin rằng, thời điểm linh thiêng nhất bắt đầu từ khoảng 23:00 đêm 29 (hoặc đêm 30 tùy năm) đến 1:00 sáng mùng 1. Trong giây phút đó, đất trời gần như đạt được trạng thái giao thoa cân bằng giữa âm – dương và nơi nơi ngập tràn trong sức sống mới đầy tươi trẻ với muôn vàn mầm xanh hy vọng.
Hình ảnh minh họa đêm giao thừa thiêng liêng, khoảnh khắc chuyển giao năm cũ và năm mới
- Khám Phá Hành Trình Lịch Sử Mỹ Thuật Thế Giới Đầy Màu Sắc
- Giải mã mã màu 8/0 là màu gì trong thế giới sắc màu
- Vẽ tranh tặng mẹ ngày 8 3: Món quà ý nghĩa từ trái tim
- Bí quyết có ảnh căn cước công dân đẹp và hợp lệ
- Mã ngành Quản trị Kinh doanh: Giải mã con số 7340101
Trong thời khắc quan trọng đó, các gia đình Việt sẽ làm lễ cúng giao thừa với mâm cơm dâng lên gia tiên, sau đó ngồi quây quần bên nhau nhìn lại một năm đã qua, chia sẻ những buồn vui và thầm cầu mong bình an, may mắn, sức khỏe, tài lộc đến với tất cả mọi người. Bên cạnh đó, đây còn là dịp để con cháu trong nhà tưởng nhớ công ơn của bậc sinh thành, những người đã đi trước và góp phần mang đến nguồn sống cho thế hệ hôm nay.
Chẳng biết từ bao giờ, đêm giao thừa đã trở thành một phần quan trọng gắn liền với đời sống tinh thần mỗi người, giúp phản ánh văn hóa và bản sắc dân tộc lâu đời của người Việt Nam. Đây là thời điểm để mọi người kết nối lại với cội nguồn, với gia đình và với những giá trị truyền thống.
Có Bao Nhiêu Loại Giao Thừa Trong Một Năm?
Khi tìm hiểu sâu hơn về Giao thừa, nhiều người có thể ngạc nhiên khi biết rằng một năm có đến 2 ngày Giao thừa, dựa trên hai loại lịch phổ biến:
Giao thừa theo dương lịch: Đây là thời điểm chuyển giao giữa năm cũ và năm mới theo lịch Gregorian (lịch quốc tế), diễn ra vào lúc 24:00 (tức 00:00) ngày 31 tháng 12 hàng năm. Khoảnh khắc này thường được chào đón bằng các lễ hội, bắn pháo hoa ở nhiều quốc gia trên thế giới.
Giao thừa theo âm lịch: Giao thừa âm lịch gắn liền với Tết Cổ Truyền Việt Nam (Tết Nguyên Đán). Đây là khoảnh khắc chính thức kết thúc năm cũ và bắt đầu năm mới âm lịch, diễn ra vào đúng 12 giờ đêm, thời khắc chuyển giao giữa ngày cuối cùng của tháng Chạp (ngày 30 hoặc 29 tùy năm) và ngày mùng 1 tháng Giêng.
So sánh Giao Thừa theo lịch dương và lịch âm, nhấn mạnh tầm quan trọng của đêm Giao Thừa Tết Nguyên Đán
Đối với người Việt, đêm giao thừa của dịp Tết Cổ Truyền (tính theo lịch âm) là một ngày cực kỳ quan trọng và mang ý nghĩa văn hóa, tâm linh sâu sắc hơn rất nhiều so với Giao thừa dương lịch. Nó đánh dấu sự khởi đầu của một chu kỳ mới, một dịp để mọi người trở về sum họp bên gia đình, thực hiện các nghi thức truyền thống và chiêm nghiệm về hành trình đã qua, đồng thời đón chào năm mới với ước vọng may mắn và thành công.
Ý Nghĩa Quan Trọng Của Đêm Giao Thừa Đối Với Người Việt
Đêm giao thừa không chỉ là một cột mốc thời gian đơn thuần mà còn chứa đựng rất nhiều ý nghĩa sâu sắc trong đời sống tinh thần và văn hóa của người Việt:
Là khoảnh khắc chuyển giao: Đây là thời điểm chúng ta chính thức khép lại một năm đã qua với những bộn bề, lo toan, cả thành công và thất bại để mở ra một chương mới. Người xưa quan niệm rằng đây là lúc nên rũ bỏ mọi điều xui xẻo, muộn phiền của năm cũ và đặt trọn niềm tin, hy vọng vào một năm mới với muôn vàn điều tốt lành và may mắn sẽ đến.
Biểu tượng ý nghĩa đêm giao thừa: bỏ lại buồn lo, đón chào năm mới đầy hy vọng và điều tốt lành
Là dịp sum vầy gia đình: Đêm giao thừa là thời điểm đặc biệt để những người con xa xứ trở về quê nhà, quây quần bên cạnh ông bà, cha mẹ và những người thân yêu sau một năm dài xa cách. Bữa cơm tất niên và khoảnh khắc đón giao thừa bên nhau là nét đẹp văn hóa không thể thiếu, thể hiện tình cảm gắn bó, sự sẻ chia và yêu thương giữa các thành viên.
Là thời khắc nhìn lại và tri ân: Trong đêm thiêng liêng này, mọi người thường cùng nhau nhìn lại một năm đã qua, tổng kết những gì đã làm được, những bài học đã học hỏi và đặt ra những mục tiêu cho năm mới. Đây cũng là dịp để con cháu thể hiện lòng biết ơn đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ đã phù hộ, che chở và nuôi dưỡng.
Đóng vai trò quan trọng trong văn hóa tín ngưỡng: Đêm giao thừa gắn liền với nhiều phong tục, nghi lễ mang tính tâm linh sâu sắc như cúng giao thừa, cúng đất trời, cầu bình an, may mắn. Những hoạt động này thể hiện niềm tin của người Việt vào sự giao thoa giữa thế giới hữu hình và vô hình, mong cầu một năm mới thuận lợi và an lành.
Tóm lại, đêm giao thừa là sự kết hợp hài hòa giữa ý nghĩa tâm linh, văn hóa và giá trị gia đình, tạo nên một khoảnh khắc đặc biệt và thiêng liêng nhất trong năm của người Việt.
Những Phong Tục Truyền Thống Cần Làm Trong Đêm Giao Thừa
Đêm giao thừa mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp, và để đón chào năm mới với nhiều may mắn, người Việt thường thực hiện các phong tục truyền thống sau đây:
Cúng giao thừa (Cúng Trừ Tịch)
Đây là một trong những nghi lễ quan trọng nhất trong đêm giao thừa. Mâm cỗ cúng được chuẩn bị trang trọng để tiễn năm cũ, chào đón năm mới và mời tổ tiên về cùng sum vầy đón Tết với con cháu. Lễ cúng giao thừa được chia làm hai phần: cúng ngoài trời (cúng Giao thừa) và cúng trong nhà (cúng gia tiên). Lễ cúng ngoài trời thường đơn giản hơn, thể hiện lòng kính trọng với các vị Hành khiển, Hành binh, Phán quan cai quản trần gian trong năm cũ và đón các vị mới nhậm chức trong năm mới. Lễ cúng trong nhà phức tạp và trang trọng hơn, là lời mời tổ tiên về thụ hưởng lễ vật và phù hộ cho gia đình.
Mâm cúng giao thừa trang trọng, thể hiện lòng thành kính với tổ tiên trong đêm thiêng liêng
Thời gian cúng giao thừa chính xác là vào lúc 00:00 ngày mùng 1 Tết. Các nghi thức bao gồm đọc văn khấn, cầu nguyện cho một năm mới bình an, may mắn, an khang, thịnh vượng. Mặc dù cách bài trí mâm cỗ và nghi thức có thể khác nhau tùy theo phong tục từng vùng miền (Bắc, Trung, Nam), nhưng ý nghĩa cốt lõi là sự tri ân, kết nối với cội nguồn và mong ước về tương lai tốt đẹp.
Lựa chọn hướng và giờ xuất hành đầu năm
Theo quan niệm phương Đông, ngày đầu năm là ngày khởi đầu của mọi sự, có thể ảnh hưởng đến vận mệnh của cả gia đình trong năm đó. Do đó, việc lựa chọn thời gian và hướng xuất hành (bước chân ra khỏi nhà lần đầu tiên trong năm mới) rất được chú trọng.
Xuất hành đầu năm theo hướng tốt sau đêm giao thừa, mong cầu một năm thuận lợi và may mắn
Người Việt thường xem lịch vạn niên hoặc nhờ thầy phong thủy để chọn hướng và giờ hoàng đạo phù hợp với tuổi và mệnh của gia chủ. Mục đích là để thu hút vượng khí, may mắn, tiền tài và gặp được nhiều thuận lợi trong công việc, học tập và cuộc sống suốt cả năm. Sau khi cúng giao thừa xong, nhiều người sẽ thực hiện việc xuất hành theo đúng hướng và giờ đã chọn.
Tục mua muối đầu năm
Phong tục mua muối vào đêm hoặc sáng mùng 1 Tết là một nét văn hóa đặc trưng của người Việt. Có câu “Đầu năm mua muối, cuối năm mua vôi”. Vôi được dùng để quét nhà cuối năm, dọn dẹp cái cũ. Muối được mua đầu năm mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp.
Túi muối nhỏ, vật phẩm may mắn được mua vào đêm giao thừa theo quan niệm dân gian
Trong quan niệm dân gian, muối là biểu tượng của sự mặn mà, no đủ, tình thân gắn kết và khả năng xua đuổi tà ma, điềm xấu. Mua túi muối nhỏ, thường đựng trong bao giấy đỏ hoặc vàng rực rỡ, đặt ở góc nhà hoặc bếp được tin là sẽ mang lại may mắn, hòa thuận cho gia đình và xua đi những điều không hay của năm cũ.
Xông đất (Đạp đất) đầu năm
Xông đất là tục lệ người đầu tiên bước vào nhà sau khoảnh khắc giao thừa. Người này được gọi là người xông đất hoặc đạp đất. Người Việt tin rằng vía của người xông đất sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến vận may của gia chủ trong suốt cả năm mới.
Tục xông đất đầu năm, chọn người hợp tuổi mang may mắn đến cho gia chủ sau đêm giao thừa
Vì lẽ đó, việc chọn người xông đất rất được coi trọng. Gia chủ thường chọn những người hợp tuổi với mình, tính tình hiền hòa, vui vẻ, thành đạt, khỏe mạnh để “lấy vía tốt” cho năm mới. Người xông đất sẽ mang theo những lời chúc tốt đẹp đến cho gia đình.
Đi chúc Tết và mừng tuổi (Lì xì)
Sau đêm giao thừa và trong những ngày đầu năm, việc đi chúc Tết họ hàng, bạn bè, thầy cô là một phong tục không thể thiếu. Đây là dịp để mọi người gặp gỡ, hỏi thăm sức khỏe, chia sẻ niềm vui và gửi gắm những lời chúc tốt đẹp nhất cho nhau trong năm mới.
Những phong bao lì xì đỏ thắm, biểu tượng của may mắn và lời chúc tốt đẹp dịp đầu năm mới
Đi kèm với việc chúc Tết là tục mừng tuổi hay lì xì. Người lớn tuổi mừng tuổi con cháu và ngược lại. Tiền mừng tuổi thường được đựng trong phong bao lì xì màu đỏ tươi. Ý nghĩa của tục lệ này không nằm ở giá trị vật chất của tiền mà là ở phong bao đỏ – màu sắc may mắn – và lời chúc sức khỏe, bình an, học giỏi, thành công mà người tặng gửi gắm.
Đi lễ chùa, dâng hương, hái lộc
Nhiều gia đình có thói quen đi lễ chùa ngay trong đêm giao thừa hoặc sáng mùng 1 Tết. Đây là nét đẹp trong văn hóa tín ngưỡng của người Việt, thể hiện lòng hướng thiện, cầu bình an cho bản thân và gia đình.
Đi lễ chùa, dâng hương cầu bình an và hái lộc đầu năm là nét đẹp tín ngưỡng của người Việt
Tại chùa, mọi người thường dâng hương, lễ vật để bày tỏ lòng thành kính với Phật, Bồ Tát và các vị thần linh. Đồng thời, đây cũng là dịp để cầu xin sức khỏe, tài lộc, tình duyên, công danh sự nghiệp cho năm mới. Tục hái lộc (bẻ một cành cây nhỏ tại chùa, đền, miếu) mang ý nghĩa xin lộc, mang may mắn, sinh sôi nảy nở về nhà.
Những Điều Kiêng Kỵ Trong Đêm Giao Thừa Và Những Ngày Đầu Năm
Vì đêm giao thừa và những ngày đầu năm được coi là thời điểm khởi đầu, có ảnh hưởng lớn đến vận may cả năm, nên người Việt rất chú trọng kiêng kỵ một số điều để tránh rước xui xẻo vào nhà. Dưới đây là những điều tuyệt đối nên tránh:
Chuẩn bị mâm cúng sơ sài: Mâm cúng giao thừa và gia tiên là để thể hiện lòng thành kính. Việc chuẩn bị quá sơ sài, thiếu trang trọng được coi là hành vi bất kính với tổ tiên và thần linh, có thể khiến gia chủ gặp khó khăn trong năm mới.
Hạn chế làm đổ vỡ đồ đạc: Bát đĩa, ly tách hay gương vỡ trong đêm giao thừa và những ngày đầu năm được coi là điềm báo xấu, tượng trưng cho sự chia cắt, bất hòa, đổ vỡ trong mối quan hệ gia đình hoặc công việc. Do đó, cần hết sức cẩn thận khi sử dụng đồ dùng dễ vỡ.
Không nên quét nhà và đổ rác: Tục kiêng quét nhà trong ba ngày đầu năm là rất phổ biến. Người xưa quan niệm rằng quét nhà vào thời gian này giống như quét hết tài lộc, may mắn ra khỏi nhà. Rác cũng không nên đổ đi vì nó chứa đựng những điều tốt đẹp của năm cũ. Thông thường, rác sẽ được dồn lại một góc và chỉ dọn vào ngày mùng 4 Tết.
Tránh cãi vã, nói tục, gây gổ: Không khí gia đình trong đêm giao thừa và những ngày Tết cần vui vẻ, hòa thuận. Cãi vã, to tiếng, nói những lời không hay được xem là sẽ mang lại xích mích, mâu thuẫn cho cả năm. Nên giữ lời nói ngọt ngào, thái độ hòa nhã.
Không soi gương vào lúc giao thừa: Theo quan niệm dân gian, đêm giao thừa là thời điểm giao thoa giữa âm và dương. Soi gương vào đúng khoảnh khắc này có thể nhìn thấy những điều không tốt lành hoặc ma quỷ, mang lại điềm xấu cho bản thân và gia đình.
Kiêng kỵ cãi vã, to tiếng trong đêm giao thừa để giữ hòa khí và tránh bất hòa trong năm mới
Không cho lửa hoặc nước: Lửa tượng trưng cho may mắn, tài lộc. Nước tượng trưng cho tiền bạc, sự sinh sôi. Cho lửa hoặc nước vào ngày đầu năm (bao gồm cả đêm giao thừa) được hiểu là cho đi may mắn, tiền bạc của gia đình.
Không mặc đồ trắng hoặc đen: Màu trắng và đen trong quan niệm truyền thống thường liên quan đến tang tóc. Mặc những màu này vào đêm giao thừa và ngày Tết được xem là thiếu may mắn. Nên chọn quần áo có màu sắc tươi sáng, rực rỡ như đỏ, vàng, xanh…
Hiểu rõ những điều kiêng kỵ này giúp mọi người chuẩn bị tốt hơn để đón một cái Tết trọn vẹn, bình an và nhiều niềm vui theo đúng phong tục truyền thống.
Đêm giao thừa là một phần không thể thiếu trong văn hóa và tâm hồn người Việt. Nó không chỉ đơn thuần là khoảnh khắc chuyển giao thời gian mà còn là sự kết nối giữa quá khứ, hiện tại và tương lai, giữa thế giới thực tại và thế giới tâm linh, là dịp để con người trở về với cội nguồn và gia đình. Việc hiểu rõ giao thừa là gì, ý nghĩa của nó cùng các phong tục và kiêng kỵ sẽ giúp chúng ta trân trọng hơn những giá trị văn hóa truyền thống và có một khởi đầu năm mới thật nhiều năng lượng tích cực.
