Passkey Là Gì? Công Nghệ Khóa Đăng Nhập An Toàn Thay Thế Mật Khẩu Truyền Thống Bài Mới

Trong bối cảnh các mối đe dọa an ninh mạng ngày càng tinh vi, nhu cầu bảo mật cho các tài khoản kỹ thuật số trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Mật khẩu truyền thống, vốn là phương thức bảo vệ phổ biến, đang bộc lộ nhiều điểm yếu chí mạng như dễ bị đánh cắp, khó nhớ, và dễ bị tấn công lừa đảo (phishing). Passkey ra đời như một giải pháp đột phá, được kỳ vọng sẽ thay thế hoàn toàn mật khẩu, mang lại trải nghiệm đăng nhập an toàn và tiện lợi hơn cho người dùng.

Passkey Là Gì?

Passkey (hay còn gọi là khóa truy cập) là một tiêu chuẩn xác thực mới được phát triển bởi Liên minh FIDO (FIDO Alliance) kết hợp với sự hợp tác của các công ty công nghệ hàng đầu như Google, Apple và Microsoft. Passkey được thiết kế để cung cấp một phương thức đăng nhập vào các trang web và ứng dụng mạnh mẽ và an toàn hơn nhiều so với việc chỉ sử dụng mật khẩu. Thay vì dựa vào chuỗi ký tự mà người dùng phải tạo và ghi nhớ, Passkey sử dụng các cặp khóa mật mã (cryptographic key pairs) để xác thực danh tính.

Công nghệ Passkey hoạt động dựa trên tiêu chuẩn WebAuthentication (WebAuthn) và FIDO2, tuân thủ cơ chế mật mã khóa công khai – khóa riêng tư (public key – private key). Mỗi tài khoản trực tuyến trên một trang web hoặc ứng dụng cụ thể sẽ được liên kết với một cặp khóa duy nhất được tạo ra trên thiết bị của người dùng. Khóa riêng tư được lưu trữ an toàn và cục bộ trên thiết bị của bạn (như điện thoại, máy tính bảng, máy tính), còn khóa công khai được đăng ký với dịch vụ trực tuyến.

Khi người dùng cần đăng nhập, thay vì nhập mật khẩu, thiết bị sẽ sử dụng khóa riêng tư để ký một thử thách mật mã do dịch vụ gửi đến. Dịch vụ đó sẽ sử dụng khóa công khai đã lưu trữ để xác minh chữ ký này. Quá trình này diễn ra tự động và người dùng chỉ cần xác thực hành động này bằng các phương thức bảo mật đã quen thuộc trên thiết bị của mình, chẳng hạn như nhận diện khuôn mặt (Face ID), quét vân tay (Touch ID hoặc cảm biến vân tay khác), hoặc nhập mã PIN/khóa hình.

Vì khóa riêng tư không bao giờ rời khỏi thiết bị của người dùng và không được chia sẻ với dịch vụ, nguy cơ bị đánh cắp thông qua các cuộc tấn công vào máy chủ hoặc lừa đảo trực tuyến (phishing) gần như bằng không. Passkey được lưu trữ an toàn trên thiết bị hoặc trong các hệ thống quản lý khóa được mã hóa mạnh mẽ như Google Password Manager, iCloud Keychain hay các giải pháp tương tự, và thường được đồng bộ hóa một cách an toàn giữa các thiết bị của người dùng thông qua các dịch vụ đám mây.

• Áo Đen Mặc Với Quần Màu Gì: Phối Màu Đỉnh Cao
• Áo Sơ Mi Xám Mặc Với Quần Màu Gì Để Chuẩn Phong Cách
• 9 Cách Vượt Qua Tụt Mood Hiệu Quả Để Cải Thiện Tâm Trạng Tích Cực
• Luật Kinh tế: Ngành Học Với Tương Lai Rộng Mở
• 5/66 Là Màu Gì? Khám Phá Sắc Đỏ Tím Nổi Bật

Việc sử dụng các phương thức xác thực sinh trắc học hoặc mã PIN quen thuộc cũng giúp giảm đáng kể tình trạng quên mật khẩu, một vấn đề phổ biến gây khó khăn cho cả người dùng và nhà cung cấp dịch vụ. Passkey không chỉ là một phương án thay thế mà còn là một bước tiến lớn hướng tới một tương lai không cần mật khẩu, nơi bảo mật trực tuyến trở nên liền mạch và vững chắc hơn.

Hiện nay, nhiều nền tảng lớn trên thế giới đã bắt đầu tích hợp hỗ trợ Passkey, bao gồm Google, Apple, Microsoft, Amazon, LinkedIn, WhatsApp và nhiều dịch vụ khác. Các chuyên gia bảo mật nhận định rằng Passkey sẽ dần thay thế mật khẩu trên hầu hết các nền tảng phổ biến trong vài năm tới, mở ra một kỷ nguyên mới cho bảo mật kỹ thuật số.

Passkey Hoạt Động Như Thế Nào?

Quá trình hoạt động của Passkey dựa trên nguyên lý mật mã khóa công khai (public key cryptography), một hệ thống sử dụng hai khóa riêng biệt nhưng có mối liên hệ toán học: một khóa riêng tư (private key) và một khóa công khai (public key).

1. Đăng ký (Tạo Passkey): Khi người dùng đăng ký tài khoản hoặc kích hoạt Passkey cho tài khoản hiện có trên một trang web/ứng dụng hỗ trợ, thiết bị của họ (điện thoại, máy tính) sẽ tạo ra một cặp khóa duy nhất cho trang web/ứng dụng đó. Khóa riêng tư được lưu trữ an toàn trên thiết bị và không bao giờ được chia sẻ. Khóa công khai được gửi đến trang web/ứng dụng và được lưu trữ cùng với thông tin tài khoản của người dùng.
2. Đăng nhập (Sử dụng Passkey): Khi người dùng muốn đăng nhập vào trang web/ứng dụng, dịch vụ sẽ gửi một “thử thách” (challenge) duy nhất đến thiết bị của người dùng. Thiết bị sử dụng khóa riêng tư tương ứng đã lưu trữ để “ký” vào thử thách này, tạo ra một “chữ ký số”. Người dùng xác nhận hành động ký này bằng cách xác thực danh tính của họ trên thiết bị thông qua sinh trắc học (vân tay, khuôn mặt) hoặc mã PIN/khóa hình của thiết bị. Chữ ký số này sau đó được gửi trở lại dịch vụ cùng với ID của khóa công khai.
3. Xác minh: Dịch vụ nhận được chữ ký số và ID khóa công khai. Sử dụng khóa công khai đã lưu trữ của người dùng, dịch vụ kiểm tra xem chữ ký có hợp lệ cho thử thách đã gửi ban đầu hay không. Nếu hợp lệ, điều đó chứng tỏ yêu cầu đăng nhập đến từ thiết bị sở hữu khóa riêng tư tương ứng – tức là thiết bị của người dùng hợp pháp. Dịch vụ xác nhận danh tính và cho phép đăng nhập.

Điểm cốt lõi là khóa riêng tư không bao giờ rời khỏi thiết bị của bạn, và mật khẩu không hề được truyền qua mạng. Điều này ngăn chặn hiệu quả các cuộc tấn công nghe lén (eavesdropping), lừa đảo (phishing), và tấn công vét cạn (brute-force) nhắm vào mật khẩu.

Passkey còn hỗ trợ tính năng đồng bộ hóa an toàn. Nếu thiết bị của bạn hỗ trợ (ví dụ: các thiết bị Apple qua iCloud Keychain, thiết bị Android qua Google Password Manager), Passkey có thể được đồng bộ hóa giữa các thiết bị thuộc cùng một hệ sinh thái, giúp người dùng đăng nhập liền mạch trên mọi thiết bị của họ. Ngoài ra, Passkey cũng cho phép đăng nhập trên thiết bị không sở hữu Passkey bằng cách quét mã QR hiển thị trên thiết bị đó, sau đó xác thực trên thiết bị có lưu Passkey.

Các Nền Tảng Hỗ Trợ Passkey

Để sử dụng Passkey, cả thiết bị và dịch vụ trực tuyến bạn muốn truy cập đều cần hỗ trợ tiêu chuẩn này. Dưới đây là danh sách một số nền tảng phổ biến đã tích hợp Passkey:

Thiết bị hỗ trợ:

• iPhone chạy iOS 16 trở lên
• iPad chạy iPadOS 16 trở lên
• Máy Mac chạy macOS Ventura trở lên
• Thiết bị Android sử dụng Android 9 trở lên
• Máy tính Windows từ phiên bản Windows 10, cập nhật tháng 5 năm 2019 trở lên

Trình duyệt hỗ trợ:

• Google Chrome phiên bản 109 trở lên
• Safari phiên bản 16 trở lên
• Microsoft Edge phiên bản 109 trở lên

Khóa bảo mật tương thích với Passkey (đóng vai trò như thiết bị lưu trữ khóa riêng tư):

• Các dòng khóa bảo mật FIDO2 của YubiKey, Titan Key, VinCSS FIDO2, v.v.

Danh sách các thiết bị, trình duyệt và dịch vụ hỗ trợ Passkey đang liên tục được mở rộng khi công nghệ này ngày càng phổ biến.

Vì Sao Nên Sử Dụng Passkey Thay Cho Mật Khẩu Truyền Thống?

Passkey mang đến nhiều lợi ích vượt trội so với mật khẩu, giải quyết triệt để những vấn đề cố hữu của phương thức bảo mật truyền thống:

• An toàn cao hơn đáng kể: Passkey được xây dựng trên nền tảng mật mã khóa công khai, có khả năng chống lại các cuộc tấn công lừa đảo (phishing), tấn công vét cạn (brute force) và rò rỉ dữ liệu từ máy chủ. Khóa riêng tư không bao giờ bị lộ ra ngoài thiết bị của bạn.
• Tiện lợi tối đa: Không cần ghi nhớ các chuỗi ký tự phức tạp. Việc đăng nhập trở nên nhanh chóng và dễ dàng chỉ bằng một lần xác thực sinh trắc học hoặc mã PIN quen thuộc trên thiết bị của bạn.
• Tích hợp xác thực đa yếu tố (MFA): Passkey về bản chất đã là một hình thức xác thực đa yếu tố mạnh mẽ. Nó kết hợp “thứ bạn có” (thiết bị và khóa riêng tư) với “thứ bạn là” (sinh trắc học) hoặc “thứ bạn biết” (mã PIN của thiết bị), mang lại mức độ bảo vệ cao hơn nhiều so với mật khẩu đơn thuần.
• Chống rò rỉ dữ liệu từ máy chủ: Ngay cả khi máy chủ của một dịch vụ bị tấn công và dữ liệu người dùng bị lộ, khóa riêng tư của bạn (thứ cần thiết để đăng nhập) vẫn an toàn trên thiết bị của bạn. Kẻ tấn công chỉ có được khóa công khai, vốn vô dụng nếu không có khóa riêng tư tương ứng.
• Trải nghiệm liền mạch trên các thiết bị: Với khả năng đồng bộ hóa an toàn qua các dịch vụ đám mây (như iCloud Keychain, Google Password Manager), bạn có thể sử dụng Passkey để đăng nhập trên mọi thiết bị của mình một cách dễ dàng mà không cần thiết lập lại cho từng thiết bị.
• Giảm bớt gánh nặng cho nhà cung cấp dịch vụ: Các công ty không còn phải đối mặt với nguy cơ lưu trữ và bảo vệ hàng triệu mật khẩu nhạy cảm của người dùng, đồng thời giảm chi phí hỗ trợ liên quan đến việc người dùng quên mật khẩu.

Tương Lai Của Passkey

Passkey đang trên đường trở thành tiêu chuẩn xác thực mới, nhưng quá trình chuyển đổi không hoàn toàn suôn sẻ. Một số thách thức hiện tại bao gồm:

• Khả năng tương tác và đồng bộ hóa: Mặc dù Passkey có thể được đồng bộ hóa trong cùng một hệ sinh thái (ví dụ: giữa các thiết bị Apple hoặc giữa các thiết bị Android/Chrome qua Google), việc đồng bộ hóa Passkey giữa các hệ sinh thái khác nhau (ví dụ: từ iCloud Keychain sang Google Password Manager) vẫn chưa hoàn toàn liền mạch hoặc dễ dàng cho tất cả người dùng. Điều này có thể khiến người dùng cảm thấy bị “khóa” vào một nền tảng nhất định.
• Áp dụng từ phía dịch vụ: Mặc dù nhiều công ty lớn đã hỗ trợ, vẫn còn hàng triệu trang web và ứng dụng chưa tích hợp Passkey. Sự phân mảnh này khiến người dùng chưa thể trải nghiệm xác thực không mật khẩu ở khắp mọi nơi.
• Nhận thức và thói quen của người dùng: Mật khẩu đã tồn tại hàng chục năm và đã ăn sâu vào thói quen trực tuyến của người dùng. Việc giải thích cách thức hoạt động của Passkey và thuyết phục người dùng chuyển đổi từ một phương thức quen thuộc sang một công nghệ mới, dù an toàn hơn, vẫn là một thách thức về mặt truyền thông và trải nghiệm người dùng ban đầu.

Để giải quyết các thách thức này, Liên minh FIDO và các đối tác công nghệ đang tích cực làm việc. Họ thúc đẩy các nền tảng lớn tích hợp Passkey vào các trình quản lý mật khẩu sẵn có để người dùng dễ dàng tạo và sử dụng. Đồng thời, các tiêu chuẩn và giao thức mới đang được phát triển (như Credential Exchange Protocol – CXP) nhằm cải thiện khả năng chuyển đổi Passkey giữa các thiết bị và hệ sinh thái một cách an toàn và thuận tiện hơn.

Dù còn những rào cản cần vượt qua, không thể phủ nhận rằng Passkey là một bước tiến quan trọng trong lĩnh vực bảo mật trực tuyến. Với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ ngành công nghiệp, Passkey đang định hình lại cách chúng ta đăng nhập và bảo vệ tài khoản kỹ thuật số, hướng tới một tương lai không còn phụ thuộc vào mật khẩu, an toàn và tiện lợi hơn cho mọi người.