Bức tranh Tiếng thét (phiên bản gốc tiếng Na Uy: Skrik) của họa sĩ Edvard Munch là một trong những tác phẩm nghệ thuật nổi tiếng và dễ nhận biết nhất trên thế giới. Không chỉ là một kiệt tác hội họa, “Tiếng thét” còn là một biểu hiện mạnh mẽ về nỗi sợ hãi, lo âu và sự cô lập của con người trong thời hiện đại. Tác phẩm này đã vượt ra khỏi giới hạn của nghệ thuật để trở thành một biểu tượng văn hóa phổ biến, phản ánh những cảm xúc sâu kín và phổ quát.
Edvard Munch và Bối Cảnh Sáng Tác Tiếng Thét
Edvard Munch (1863-1944) là một họa sĩ và nhà điêu khắc tiên phong người Na Uy, được coi là một trong những nhân vật quan trọng nhất của chủ nghĩa biểu hiện (Expressionism). Cuộc đời của Munch chịu ảnh hưởng sâu sắc từ những bi kịch cá nhân như mất mát người thân vì bệnh tật từ khi còn nhỏ. Những trải nghiệm này đã định hình phong cách nghệ thuật của ông, tập trung vào việc thể hiện các trạng thái tâm lý sâu sắc và phức tạp của con người như tình yêu, sự đau khổ, bệnh tật và cái chết.
Munch đã sáng tạo nhiều tác phẩm đáng chú ý khác như “The Dance of Life”, “Madonna”, và “The Sick Child”, tất cả đều thể hiện sự quan tâm của ông đến nội tâm con người và các chủ đề mang tính phổ quát. Ông đã sử dụng màu sắc và đường nét một cách táo bạo để truyền tải cảm xúc, đặt nền móng cho sự phát triển của nghệ thuật hiện đại.
Chân dung họa sĩ Edvard Munch và tác phẩm kinh điển "Tiếng thét"
Tiếng thét được Munch sáng tác trong khoảng thời gian từ năm 1893 đến năm 1910, là một phần của chuỗi tác phẩm mang tên “The Frieze of Life” (Tấm màn cuộc đời) khám phá các giai đoạn của sự tồn tại, từ tình yêu đến cái chết. Cảm hứng trực tiếp cho bức tranh đến từ một trải nghiệm cá nhân mà Munch đã ghi lại trong nhật ký của mình vào ngày 22 tháng 1 năm 1892. Ông viết: “Tôi đang đi bộ trên con đường với hai người bạn – mặt trời đang lặn – bầu trời đột nhiên chuyển sang màu đỏ như máu – Tôi dừng lại, cảm thấy kiệt sức, và tựa vào lan can – có máu và lưỡi lửa rực cháy trên vịnh hẹp màu xanh đen và thành phố – hai người bạn của tôi tiếp tục bước đi, còn tôi thì đứng đó run rẩy vì lo âu – và tôi cảm thấy có một tiếng thét vô tận xuyên qua thiên nhiên.”
Xem Thêm Bài Viết:- Báo Tường 20/11: Sáng Tạo Tri Ân Thầy Cô
- Khám phá vẻ đẹp Công trình kiến trúc Hy Lạp vượt thời gian
- Khám Phá Ý Tưởng **Vẽ Tranh Robot Làm Việc Nhà** Độc Đáo
- Màu Sắc Hợp Với Năm 2025
- 1991 hợp màu gì để thu hút may mắn
Trải nghiệm này, về một “tiếng thét lớn xuyên qua tự nhiên”, đã thôi thúc Munch muốn truyền tải cảm giác overwhelming (choáng ngợp) và lo lắng đó lên toan vẽ. Ông không vẽ cảnh vật hay con người theo nghĩa thông thường, mà vẽ cảm giác và âm thanh mà ông đã cảm nhận. Đây là bản chất của chủ nghĩa biểu hiện: ưu tiên cảm xúc và trải nghiệm nội tâm hơn là mô tả thế giới thực tế một cách khách quan.
Phiên bản bức tranh Tiếng thét minh họa nỗi sợ hãi và lo âu tột độ
Bức tranh mô tả một hình dáng giống con người, đầu hói, khuôn mặt biến dạng với đôi mắt mở to và miệng há hốc, đứng trên một cây cầu. Hình dáng này dường như đang giữ chặt lấy đầu mình bằng hai tay, trong khi đằng sau là phong cảnh méo mó với bầu trời màu đỏ rực như máu và vịnh hẹp uốn lượn. Hai hình bóng mờ ảo khác ở xa xa trên cây cầu có thể là hai người bạn của Munch. Toàn bộ bố cục tạo nên một cảm giác hỗn loạn, méo mó và bất an.
“Tiếng thét” không chỉ có một phiên bản duy nhất. Edvard Munch đã tạo ra tổng cộng bốn phiên bản chính của tác phẩm này bằng các kỹ thuật khác nhau: hai phiên bản bằng sơn (sơn dầu, tempera, pastel trên bìa cứng), một phiên bản bằng pastel trên bìa cứng và một bản in đá (lithograph). Mỗi phiên bản có những điểm khác biệt nhỏ nhưng đều truyền tải cùng một cảm xúc mạnh mẽ. Các phiên bản này hiện được lưu giữ ở nhiều địa điểm khác nhau tại Na Uy.
Đặc Điểm Nghệ Thuật Của Bức Tranh Tiếng Thét
Bức tranh Tiếng thét là một ví dụ điển hình và nổi bật nhất của chủ nghĩa biểu hiện. Kích thước của phiên bản sơn dầu nổi tiếng nhất là khoảng 91cm x 73.5cm. Munch sử dụng chất liệu sơn dầu, tempera và pastel trên bìa cứng, cho phép ông tạo ra những hiệu ứng màu sắc và đường nét mạnh mẽ, trực tiếp.
Điểm đặc trưng trong kỹ thuật của Munch ở bức tranh này là việc sử dụng các đường nét lượn sóng, xoáy lốc và màu sắc tương phản gay gắt để thể hiện trạng thái tinh thần hỗn loạn. Bầu trời màu đỏ cam rực cháy không chỉ đơn thuần là cảnh hoàng hôn, mà là sự biểu hiện của âm thanh “tiếng thét” mà Munch đã cảm nhận, nó dường như xuyên qua và làm biến dạng cả cảnh vật. Dòng sông hoặc vịnh hẹp màu xanh đậm uốn lượn bên dưới tạo nên sự đối lập mạnh mẽ với bầu trời, làm tăng thêm cảm giác căng thẳng.
Tác phẩm Tiếng thét của Edvard Munch, biểu tượng của nghệ thuật biểu hiện
Hình dáng nhân vật trung tâm không có chi tiết rõ ràng, khuôn mặt như sọ người càng làm nổi bật sự phi cá nhân hóa và tính phổ quát của nỗi sợ hãi. Hình dáng này bị méo mó, dường như đang tan chảy vào chính tiếng thét mà nó phát ra hoặc đang cố gắng chặn lại. Cây cầu thẳng và vững chãi tạo ra một nền tương phản với sự hỗn loạn của cảnh vật xung quanh và hình dáng méo mó của nhân vật, nhấn mạnh sự lạc lõng và cô lập của người đàn ông.
Sự kết hợp giữa màu sắc rực rỡ, đường nét biến dạng và bố cục gây xáo trộn đã tạo nên một tác phẩm có sức gợi cảm xúc cực kỳ mạnh mẽ. “Tiếng thét” không chỉ đơn thuần là một bức tranh để nhìn, mà là một trải nghiệm để cảm nhận, phản ánh sự lo âu và căng thẳng tinh thần phổ biến trong xã hội hiện đại.
Ý Nghĩa Sâu Sắc Của Bức Tranh Tiếng Thét
Sức hấp dẫn lâu dài và sự nổi tiếng toàn cầu của bức tranh Tiếng thét nằm ở ý nghĩa sâu sắc và phổ quát mà nó truyền tải. Bức tranh được diễn giải như một biểu hiện của “nỗi sợ hãi hiện sinh” – nỗi sợ hãi và lo âu cơ bản về sự tồn tại của con người, về sự cô lập, sự vô nghĩa và cái chết.
Nhân vật trong tranh dường như đang phải đối mặt với một cơn hoảng loạn hoặc lo âu tột độ. Tiếng thét của anh ta không chỉ phát ra từ bản thân mà còn dường như là tiếng thét của chính tự nhiên, của cả vũ trụ đang phản chiếu lại nỗi đau khổ của con người. Bầu trời đỏ như máu có thể tượng trưng cho mối đe dọa, sự nguy hiểm hoặc cảm giác về ngày tận thế.
“Tiếng thét” đã trở thành một biểu tượng cho trạng thái tâm lý bất ổn, sự cô lập trong một thế giới đầy áp lực. Nó cộng hưởng với cảm giác lo âu và căng thẳng mà nhiều người phải trải qua, đặc biệt là trong bối cảnh xã hội hiện đại với nhịp sống nhanh, những thay đổi liên tục và áp lực tâm lý ngày càng tăng. Bức tranh nhắc nhở chúng ta rằng nỗi sợ hãi và sự tổn thương là những phần không thể tránh khỏi của cuộc sống con người.
Bức Tranh Tiếng Thét Hiện Đang Ở Đâu?
Như đã đề cập, có bốn phiên bản chính của bức tranh Tiếng thét, được tạo ra bằng các kỹ thuật khác nhau.
Phiên bản sơn dầu/tempera trên bìa cứng năm 1893 hiện được trưng bày tại Bảo tàng Quốc gia Na Uy ở Oslo.
Phiên bản pastel trên bìa cứng năm 1893 thuộc sở hữu của Bảo tàng Munch ở Oslo.
Phiên bản sơn trên bìa cứng năm 1910 cũng thuộc bộ sưu tập của Bảo tàng Munch.
Phiên bản pastel năm 1895 là phiên bản duy nhất thuộc sở hữu tư nhân (đã được bán đấu giá vào năm 2012).
Bức tranh Tiếng thét của Edvard Munch đang được trưng bày tại Bảo tàng Quốc gia Na Uy
Do sự nổi tiếng và giá trị biểu tượng của nó, các phiên bản của Tiếng thét đã từng là mục tiêu của những vụ trộm cắp táo tợn. Phiên bản tại Bảo tàng Quốc gia bị đánh cắp năm 1994 nhưng đã được tìm thấy sau vài tháng. Phiên bản năm 1910 tại Bảo tàng Munch bị trộm năm 2004 và phải mất hai năm sau mới được thu hồi. Những vụ việc này càng làm tăng thêm huyền thoại và sự quan tâm của công chúng đối với tác phẩm.
Giá Trị Của Bức Tranh Tiếng Thét
Vào tháng 5 năm 2012, phiên bản pastel năm 1895 của Tiếng thét, thuộc sở hữu của nhà sưu tập người Na Uy Petter Olsen, đã được bán đấu giá tại Sotheby’s ở New York với mức giá kỷ lục vào thời điểm đó là 119.922.500 đô la Mỹ (bao gồm phí). Mức giá này phản ánh không chỉ giá trị nghệ thuật mà còn là tầm vóc văn hóa và sự khao khát sở hữu một biểu tượng toàn cầu. Các phiên bản còn lại thuộc sở hữu của các bảo tàng và không có giá trị thị trường công khai, nhưng chắc chắn là vô giá đối với di sản văn hóa Na Uy và thế giới.
Bí Ẩn Dòng Chữ Trên Bức Tranh Tiếng Thét
Một chi tiết thú vị và gây tranh cãi liên quan đến bức tranh Tiếng thét là một dòng chữ nhỏ bằng bút chì được viết ở góc trên bên trái của phiên bản năm 1893 tại Bảo tàng Quốc gia. Dòng chữ này viết bằng tiếng Na Uy: “Kan kun være malet af en gal Mand!” (Chỉ có thể do một kẻ điên vẽ!).
Trong nhiều thập kỷ, nguồn gốc của dòng chữ này là một bí ẩn. Người ta đặt giả thuyết rằng nó có thể là hành động phá hoại của một nhà phê bình hoặc người xem bất mãn với tác phẩm gây sốc này, đặc biệt là sau buổi trưng bày đầu tiên vào năm 1895 vấp phải nhiều phản ứng trái chiều và chế giễu.
Dòng chữ "Chỉ có thể do một kẻ điên vẽ" trên bức tranh Tiếng thét
Tuy nhiên, nghiên cứu gần đây sử dụng công nghệ hồng ngoại đã phân tích nét chữ và so sánh với các ghi chép và thư từ của Edvard Munch. Kết quả, được công bố vào năm 2021, xác nhận rằng dòng chữ này thực sự là nét bút của chính Munch. Các chuyên gia lịch sử nghệ thuật cho rằng Munch có thể đã thêm dòng chữ này sau khi nghe một sinh viên y khoa bình luận rằng bức tranh hẳn phải do một người điên vẽ. Là một người nhạy cảm và thường xuyên vật lộn với các vấn đề sức khỏe tâm thần (gia đình ông có tiền sử bệnh tâm thần), Munch có thể đã viết dòng chữ này như một lời phản ứng chua chát, tự chế giễu hoặc như một cách để “thửa nhận” và đối diện với những định kiến về mình và nghệ thuật của mình. Việc dòng chữ ẩn đi cho thấy có thể ông không muốn nó là một phần công khai của tác phẩm, mà mang tính cá nhân hoặc một suy nghĩ thoáng qua.
Bức tranh Tiếng thét của Edvard Munch là một kiệt tác vượt thời gian, tiếp tục làm say mê và ám ảnh người xem bởi sự biểu đạt trực diện và mạnh mẽ về những khía cạnh tối tăm nhưng chân thực trong tâm lý con người. Nó không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật mà còn là một lời nhắc nhở về sự mong manh và phức tạp của cuộc sống hiện đại.
